Factcheck: niet bewezen dat een Vlaamse leerling 5000 toetsen aflegt

‘Een leerling in Vlaanderen legt gemiddeld 5000 toetsen af tijdens zijn schoolloopbaan’, zo tweette Vlaams Parlementslid Kim De Witte (PVDA). Maar daar is geen bewijs voor.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Naar aanleiding van de discussie over centrale toetsen tweette Vlaams Parlementslid Kim De Witte (PVDA): ‘Een leerling in Vlaanderen legt gemiddeld 5000 toetsen af tijdens zijn schoolloopbaan. Waarom, o waarom zouden de centrale toetsen nu plots de grote gamechanger zijn?’ Wanneer we contact opnemen met De Witte, verwijst hij als bron naar onderwijsexpert Ludo Heylen, directeur van het Centrum voor Ervaringsgericht Werken (CEGO), verbonden aan de KU Leuven. ‘Er circuleren ook andere cijfers’, geeft hij nog mee. ‘Maar het gaat me niet over dat precieze aantal. Het debat moet gaan over de zin of onzin van centrale toetsen.’

Ludo Heylen geeft aan dat hij geen wetenschappelijk onderzoek deed naar het aantal toetsen. ‘Maar uit onze steekproeven blijkt dat er in het secundair onderwijs 8 à 10 overhoringen per week zijn en in het basisonderwijs gemiddeld 26 invulblaadjes per week. Ook dat zijn vormen van toetsen, al worden de punten niet altijd meegenomen op de rapporten. Tel daar nog alle examens en herhalingstoetsen bij, en je komt snel aan ettelijke duizenden. Vandaar mijn voorzichtige schatting van 3000 à 5000 toetsen op een hele schoolcarrière.’

Wetenschappelijk onderzoek over het aantal toetsen in Vlaanderen lijkt niet te bestaan. Maar wel enkele indicaties. Uit het PISA-onderzoek van de OESO (2016) blijkt dat België het land is waar (in het secundair onderwijs) het vaakst toetsen worden gegeven die door de leerkrachten zelf zijn ontwikkeld. Als het gaat over verplichte, gestandaardiseerde testen, bungelen we helemaal onderaan. Uit het TALIS-onderzoek (2018) blijkt dat Vlaamse leerkrachten significant vaker ‘schriftelijke feedback’ geven aan hun leerlingen, tegenover de andere EU- en PISA-landen.

‘Harde wetenschappelijke cijfers zijn er niet, maar 3000 à 5000 toetsen per schoolloopbaan lijkt me een valabele schatting’, zegt professor onderwijswetenschappen Jan Vanhoof (UA). ‘Al moet je wel definiëren wat je verstaat onder het begrip “toets”. Leerkrachten “toetsen” aan het einde van de les vaak – mondeling of schriftelijk – of hun leerlingen de les begrepen hebben. Als je die onvoorbereide toetsen meetelt, kom je zeker aan 5000. Dat hoeft geen probleem te zijn: toetsen zijn een manier om het geheugen en het leerproces te stimuleren. Daarnaast dienen ze om leerlingen te evalueren en bij te sturen. Dat laatste gebeurt te weinig: uit de Onderwijsspiegel, het jaarlijks rapport van de onderwijsinspectie, blijkt dat leerlingenevaluatie een belangrijk pijnpunt is.’

‘Omdat het toetsen van leerlingen volledig tot de pedagogische vrijheid van scholen behoort, is het onmogelijk om algemene uitspraken te doen over het aantal toetsen in Vlaanderen’, zegt professor onderwijskunde Martin Valcke (UGent). ‘Er zijn steeds meer scholen waar geen enkele toets wordt afgenomen, terwijl andere lijden aan “toetsitis”, met twee tot drie toetsen per dag. En het hangt inderdaad af van hoe breed je het concept “toets” definieert. Als alle vormen van “formatief toetsen” worden meegeteld – waarbij de leerkracht wil evalueren hoever zijn leerlingen staan, om te kijken of extra ondersteuning nodig is – dan kom je inderdaad aan ettelijke duizenden. Maar bij het woord “toets” denken we eerder aan “summatieve” evaluaties, waarbij het draait om scores. Gemiddeld 5000 summatieve toetsen lijkt me zeker overdreven.’