Factcheck: nergens bewijs dat Belgisch ontwikkelingsgeld voor Gaza bij Hamas terechtkomt

Op sociale media wordt geopperd dat België Hamas steunt door zijn ontwikkelingshulp aan Palestina niet op te schorten. Dat klopt niet. Volgens een expert zijn de controles streng en er is geen bewijs dat Hamas kan delen in de buit. Hamas krijgt zijn financiering via andere kanalen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Na de aanvallen van de Palestijnse extremistische organisatie Hamas op Israël kondigde een Europees Commissaris aan de ontwikkelingshulp van de Europese Commissie aan Palestina op te schorten. België deed dat bij monde van federaal minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit) uitdrukkelijk niet. Op haar X-account (Twitter) lezen we: ‘België blijft ontwikkelingsprojecten voor Palestijnen steunen. Ook in Gaza.’ (hier gearchiveerd).

Er is maar één kant om te kiezen op dit moment: de kant van de slachtoffers.

Vlag boven vlag lost niks op, symbolen en grote woorden brengen de oplossing niet dichterbij. Stop het geweld en start onderhandelingen. Dat is de enige weg vooruit.#Israel #Palestine #Gaza #Hamas pic.twitter.com/e3gvZ4H69n

— Caroline Gennez (@carogennez) October 12, 2023

Dat noopte enkele socialemediagebruikers ertoe die beslissing te bestempelen als steun aan Hamas. Zo stelde een Nederlandstalig account op X dat Hamas ‘jaarlijks tussen 750 miljoen en 1 miljard dollar aan hulp’ ontvangt. ‘In plaats van energiecentrales, watervoorzieningen, boerderijen of schuilkelders te bouwen, kochten ze wapens om burgers te doden’, ging die X-gebruiker verder. Al meer dan 37.000 mensen kregen die citaten te lezen. De post werd al minstens 1000 keer leuk gevonden.

Ook in de commentaren op de tweet van Gennez is datzelfde geluid te horen. ‘Waarvoor dienen die centen ook alweer…’, lezen we bijvoorbeeld in een reactie. ‘Stop mevrouw, met welk geld denkt u dat Hamas zijn wapens koopt?’, reageerde een ander account. ‘Ze zullen er met plezier meer raketten mee kopen, stop met dit te subsidiëren’, lezen we verder op X. 

Klopt die stelling? Belandt de federale ontwikkelingssteun bij Hamas en steunt België zo deze organisatie?

Aanslag en bombardementen

De Palestijnse extremistische groepering Hamas begon op 7 oktober onder de naam Operatie al-Aqsa Zondvloed massale slachtpartijen op onder meer een Israëlisch muziekfestival en enkele kibboetsen in de buurt van Gaza. Meer dan honderd mensen werden ontvoerd en tot gijzelaar gemaakt. Tegelijkertijd vuurde Hamas vanuit de Gazastrook duizenden raketten op Israël af. Dat lezen we in een artikel van het persagentschap Reuters.

Israël reageert vanaf zondag 8 oktober met bombardementen op de Gazastrook. Het Israëlische leger bereidt een grondoorlog voor en besliste in tussentijd om geen personen, water en energie meer door te laten aan de grensposten met Gaza. De bombardementen vanuit Israël op Gaza worden intenser en de humanitaire crisis wordt elke dag erger. Dat lezen we in een ander artikel van Reuters.

Veel projecten in beheer van eigen agentschap

In een interview in de Gazet van Antwerpen ging Gennez dieper in op de ontwikkelingshulp die België verleende en dus zal blijven verlenen in de Gazastrook. Op de vraag hoe ze zeker weet dat het geld niet bij Hamas terechtkomt, antwoordde ze: ‘We geven het geld zelf uit via Enabel en stellen daar parameters voor op. We controleren die projecten zelf permanent. Daarna volgt er nog een audit.’ Het is volgens Gennez niet zo dat er ongecontroleerd geld vloeit naar Gaza, waar de machthebbers mee kunnen doen waar ze zelf zin in hebben. 

Enabel is het agentschap van de federale regering dat verantwoordelijk is voor het uitvoeren van het internationaal ontwikkelingsbeleid van België. De organisatie is een openbare dienstverlener die onder meer instaat voor het verlenen van ontwikkelingshulp ter plekke. 

Op de website van Enabel vinden we Palestina tussen de landen waar de organisatie actief is. Er staat dat België en Palestina al sinds 1997 samenwerken en de klemtonen van de hulp op onderwijs en lokaal bestuur liggen.

Wanneer we doorklikken, lezen we dat er in totaal 45 projecten van Enabel in Palestina gelegen zijn, waarvan elf momenteel in de uitvoeringsfase zitten. Een van die projecten vindt uitsluitend in Gaza plaats, waar Hamas de plak zwaait. Het project heeft als doel om de circulaire economie te promoten en stadsregio’s te vergroenen. 

Op de website van de Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Humanitaire Hulp lezen we dat er wel humanitaire samenwerking is met de Palestijnse Autoriteit. Die organisatie regeert de Palestijnse gebieden op de Westelijke Jordaanoever (gedeeltelijk). De Palestijnse Autoriteit is sinds de verkiezingswinst van Hamas verdreven uit Gaza en de Palestijnse president Mahmoud Abbas heeft in een persbericht gezegd dat hij ‘geweld veroordeelt en politieke en juridische methodes wil gebruiken om de Palestijnse doelen te bereiken’. 

Daarnaast draagt België ook bij aan projecten van internationale organisaties in de Gazastrook. Die projecten vallen dus niet onder het eigen beheer van Enabel, maar worden er wel door ondersteund. Een voorbeeld is dit project om de weerbaarheid van kleine bedrijven te vergroten en duurzame werkgelegenheid te creëren in de Gazastrook. Dat project wordt gesteund via de Europese Unie.

Strenge controles

In een eerdere reactie aan Knack bevestigde Gennez dat België grondig laat controleren dat er geen Belgische ontwikkelingssteun of humanitaire hulp in de handen van Hamas belandt, maar dat er daartoe geen signalen zijn. 

Martine Van de Velde, een onafhankelijk evaluatie-expert van ontwikkelingssteun bevestigde dat aan Knack. ‘Nergens, maar dan ook nergens ter wereld, zijn de controles zo streng als in Palestina. Als pakweg de neef van een lokale ngo-medewerker iets positiefs over Hamas heeft geplaatst op sociale media, is dat al reden genoeg om de samenwerking stop te zetten. Iedereen is er als de dood voor om een terreurorganisatie zoals Hamas te sponsoren’, zegt ze.

Waar haalt Hamas zijn geld?

Hamas is sinds 2007 al onafgebroken aan de macht in de Gazastrook. Na het terugtrekken van de Israëlische bezetter in 2005, heeft de organisatie er razendsnel het alleenrecht op de macht verworven. 

Hamas heeft een globaal financieringsnetwerk moeten opzetten om zijn acties te bekostigen. Aan Reuters vertelt Matthew Levitt, een voormalig antiterrorisme-expert van de Verenigde Staten dat het grootste deel van het budget van Hamas uit belastingen op bedrijven voortvloeit. 

De rest van de inkomsten komt grotendeels van liefdadigheidsorganisaties of van politieke bondgenoten zoals Iran en Qatar. Aangezien de organisatie met internationale sancties te kampen heeft, moet het geld van bevriende landen en liefdadigheidsorganisaties soms via tunnels in de vorm van cash Gaza binnengesmokkeld worden. Dat leren we uit een artikel van Reuters.

Bovendien heeft Hamas zijn aanslagen in Israël ook deels met cryptogeld kunnen financieren. Dat lezen we in datzelfde artikel van Reuters en in De Standaard. Zo zouden er de voorbije twee jaar wel tientallen miljoenen dollars aan cryptomunten de kant van Hamas zijn uitgerold. Andere media, zoals CNN bevestigen dat.

Hamas was niet de enige organisatie die betrokken was bij de aanslagen in Israël. De nog radicalere Palestijnse Islamitische Jihad pleegde mee de gewelddaden. Volgens De Standaard heeft die organisatie de afgelopen jaren mee in de cryptobuit mogen delen. Dat geld zou vooral komen uit Syrië en Iran.

Voor het cijfer ‘750 miljoen tot 1 miljard dollar aan hulp’ dat het Nederlandstalig X-account noemde, is geen bewijs. Het cijfer komt van een tweet van het Amerikaanse conservatieve mediakanaal The First. We probeerden The First te contacteren, maar kregen op het moment van publicatie nog geen antwoord.

Europese Commissie maakt U-bocht

Een Europees Commissaris besliste op maandag 9 oktober om alle ontwikkelingshulp aan de Palestijnse Autoriteit te stoppen. Dat leidde volgens het Europese nieuwsmedium Politico vrijwel onmiddellijk tot consternatie onder de Europese buitenlandministers, en tot een publieke onenigheid binnen de Commissie. De beslissing werd daarom later teruggedraaid. 

Ondertussen besliste de Europese Commissie om de humanitaire hulp aan Gaza te verdriedubbelen. Er is nu meer dan 75 miljoen euro beschikbaar. Dat lezen we in een persbericht van het bevoegde agentschap van de Europese Commissie.