Factcheck: nepnieuws over Oekraïense voetbalfans in Qatar ontmaskerd

Een reportage van Al Jazeera zou tonen hoe drie Oekraïense voetbalsupporters werden opgepakt nadat ze nazistische slogans verspreidden in WK-gastland Qatar. Daar klopt niets van. Het gaat om een nepreportage afkomstig van een Russisch Telegramkanaal.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 22 november tweet een Vlaming: ‘Oekraïners zijn beesten’. Die mening wordt ondersteund door een bericht over ‘Oekraïners die op de Wereldbeker in Qatar gearresteerd werden wegens het verspreiden van nazi-symbolen’. Een reportage van de Qatarese nieuwszender Al Jazeera zou dat bewijzen. De video op Twitter (hier gearchiveerd) werd meer dan 4500 keer bekeken en meer dan 200 keer gedeeld.

Dezelfde video vinden we ook op een Russisch account op Telegram (hier gearchiveerd). Daar werd de video al 380.000 keer bekeken. Ook op de videosites BitChute en YouTube circuleert het beeldverslag. 

De video bevat het officiële logo van Al Jazeera, heeft een hoge kwaliteit en ziet er professioneel gemaakt uit. Via opschriften wordt aangegeven dat drie dronken Oekraïense supporters gearresteerd zouden zijn in Qatar. De reden? Ze zouden een nazigroet hebben gebracht en tien posters vernield bij het Al Bayt-stadion door een Hitlersnor te tekenen op de WK-mascotte La’eeb. Bij hun arrestatie toonden ze geen verzet en ze zijn nu in voorlopige hechtenis. Tenminste, dat moet blijken uit de Al Jazeera-reportage.

De video sluit af met een link naar aljazeera.com. Een willekeurige video op die nieuwssite (rechts) heeft een haast identieke lay-out als de video die circuleert op sociale media (links).

Maar op de site van Al Jazeera vinden we geen spoor van het nieuws van de Oekraïense fans die zouden zijn opgepakt. Ook op andere (sport)nieuwssites vinden we hiervan geen spoor. Dat is opvallend, want de ogen van de wereld zijn door het WK voetbal gericht op Qatar. Het is vreemd dat dit incident nergens anders werd opgepikt. 

Zijn de beelden in de reportage echt? 

We nemen een screenshot wanneer we voetbalsupporters zien bij een stadion (0:21). Dat screenshot laden we op bij Google Lens. Volgens die zoekmachine zien we het Al Bayt-stadion in Qatar (rood kader).

Als we een live reportage van Sky News van 20 november aan dat stadion (links) vergelijken met de virale video (rechts), dan zien we dezelfde opschriften over het WK voetbal (gele kaders), dezelfde opvallende bomen (groene kaders) en de kenmerkende architectuur van het Al Bayt Stadium (rode kaders).

We maken daaruit op dat de virale reportage inderdaad recente beelden gebruikt uit Qatar van fans tijdens het WK. Maar dit zijn algemene achtergrondbeelden die je in veel nieuwsreportages kan vinden. Ze tonen niet specifiek het nieuws: de vermeende arrestatie van de Oekraïense fans.

Er komen wel Oekraïense fans in beeld, maar na een omgekeerde zoekactie met de Russische zoekmachine Yandex, blijken die Oekraïense fans al voor te komen op een foto gebruikt op 4 februari 2022 op een Russische sportsite (hier gearchiveerd). De foto in de reportage dateert dus van vóór het WK in Qatar.

Ook de vermeende arrestatie komt in de reportage in beeld (links). De oorsprong van die beelden kunnen we niet achterhalen, maar een specifiek kenmerk op het uniform van de agent (geel kader) komt niet overeen met de uniformen die de Qatarese veiligheidsdiensten gebruiken tijdens het WK (rechts). 

Of de beelden van de arrestatie effectief afkomstig zijn uit Qatar is twijfelachtig. Bovendien zijn de mensen die worden gearresteerd geblurd. Onmogelijk na te gaan of het hier gaat om Oekraïense voetbalfans.

Een opmerkelijk beeld uit de reportage is het vandalisme dat de Oekraïners zouden hebben aangebracht aan de mascotte van het WK, La’eeb, een spookje ‘dat iedereen uitnodigt om in zichzelf te geloven’. Als we deze scène van naderbij bekijken, blijkt het niet te gaan om een video-opname, maar om een stilstaande foto die ‘voorbijglijdt’. 

Een foto valt makkelijker te manipuleren dan bewegend beeld.

We leggen het beeld voor aan postdoctoraal onderzoeker in beeldmanipulatie Hannes Mareen (UGent – imec): ‘Aangezien we eigenlijk een afbeelding zien (die daarna in een video is gegoten), kunnen we ze onderzoeken met de beeldmanipulatiedetector MeVer. Die analyse geeft een indicatie dat het deel van de foto met “Sieg Heil” gemanipuleerd kan zijn. Dat deel werd met een andere kwaliteit gecomprimeerd dan de rest van de foto.’ Mogelijks werd de Duitse tekst achteraf dus aan de originele foto toegevoegd.

We leggen onze bevindingen voor aan Al Jazeera. Hun woordvoerder Ihtisham Hibatullah reageert: ‘Uw conclusie dat de video volledig nep is klopt. Al Jazeera heeft deze video of enig ander materiaal dat ermee verband houdt nooit gepubliceerd.’