Factcheck: nee, Zwitserland heeft niet ‘alle coronavaccins afgekeurd’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een Facebookbericht zou Zwitserland de coronavaccins van Pfizer/BioNTech, Moderna en AstraZeneca hebben afgekeurd. Dat klopt niet: het land is nog bezig met de beoordeling van de vaccins en heeft daarvoor bijkomende informatie opgevraagd bij de producenten. Zwitserland heeft bovendien al miljoenen vaccins besteld bij de genoemde bedrijven.

Op 4 december plaatst een Vlaamse vrouw onderstaand bericht op Facebook. ‘Zwitserland is onafhankelijk en zit niet in de EU en heeft net alle vaccins (Pfizer, Moderna, AstraZeneca) afgekeurd. Ze zijn potentieel levensgevaarlijk volgens hun wetenschappers en onderzoekers’, schrijft ze.

Ze is niet de enige die het bericht verspreidt. De bewering dat Zwitserland de vaccins van Pfizer/BioNTech, AstraZeneca en Moderna zou hebben afgekeurd, circuleert sinds 4 december op meerdere Facebookaccounts, zowel in Vlaanderen als Nederland. De berichten hebben in totaal al minstens 48.000 mensen bereikt. Soortgelijke posts zijn ook in andere talen op Facebook verschenen, onder meer in het Duits en het Pools.

Geen haast

Waar komen die berichten vandaan? Op 7 december publiceerden verschillende Vlaamse media, zoals Het Laatste Nieuws en Knack, artikels over de Zwitserse vaccinatiestrategie. Uit die artikels blijkt dat Zwitserland er een andere aanpak op na houdt dan de meeste Europese landen. Terwijl andere landen voor een snelle inentingscampagne tegen het coronavirus opteren, kiezen de Zwitsers voor een meer bedachtzame aanpak. Die zou gerechtvaardigd zijn omdat de coronasituatie in Zwitserland minder dramatisch is dan elders. Het land, dat 8,6 miljoen inwoners telt, heeft ongeveer 5000 coronadoden te betreuren. Ter vergelijking: in België, met 11 miljoen inwoners, maakte corona al bijna 18.000 dodelijke slachtoffers.

Volgens de prominente Zwitserse vaccinexperte Claire-Anne Siegrist, die onder meer in het Knack-artikel wordt geciteerd, heeft Swissmedic, de Zwitserse autoriteit die over nieuwe medische middelen beslist, ook meer gegevens over nieuwe vaccins nodig dan andere landen. Dat vertelt ze ook in een interview met AFP, dat op 7 december 2020 verscheen op France24.

Swissmedic zal volgens Siegrist ook vasthouden aan de extra voorzorgsmaatregel om een paar maanden extra te wachten ‘omdat verrassingen, hoe zeldzaam ook, ook na twee maanden aan de oppervlakte kunnen komen’. Ze zegt: ‘Als je vier of vijf maanden follow-up hebt, is dat een extra veiligheidsmaatregel.’ Dat biedt volgens haar ook de gelegenheid om te leren van de praktijk in andere landen. Voorzichtigheid en openheid kunnen bovendien helpen om sceptici over de streep te trekken. Uit peilingen blijkt dat 30 tot 50 procent van de Zwitsers nog twijfelt over een inenting.

13 miljoen dosissen

In hetzelfde Knack-artikel lezen we dat Zwitserland al deals heeft gesloten met vaccinproducenten Pfizer/BioNTech, Moderna en AstraZeneca, voor de aankoop van in totaal bijna 13 miljoen miljoenen dosissen, en dat het land denkt dat tegen midden 2021 alle Zwitsers die dat wensen gevaccineerd zullen zijn.

De artikels in de Vlaamse media verschenen pas nadat de hierboven vermelde Facebookposts online kwamen. Die laatste moeten dus een andere oorsprong hebben. Zoals ook blijkt uit een factcheck van AFP Polen, vertaald en gepubliceerd door AFP Nederland, verschenen al op 1 december berichten in de Zwitserse media over het feit dat de medische toezichthouder van het land meer data nodig had om de vaccins te kunnen goedkeuren.

Swissinfo.ch berichtte toen dat Swissmedic contact had opgenomen met de producenten om meer informatie te ontvangen, bijvoorbeeld ‘over reeds bestaande ziektes bij de mensen die deelnamen aan de studies’.

Het betekent niet dat Zwitserland de vaccins heeft afgekeurd. Uit officiële persberichten van het federaal bureau voor volksgezondheid blijkt dat de Zwitserse regering al 3 miljoen dosissen van de vaccins heeft besteld bij vaccinmakers Pfizer/BioNTech, 4,5 miljoen dosissen bij Moderna en 5,3 miljoen dosissen bij AstraZeneca.

Dat Zwitserland op de rem was gaan staan bij het goedkeuren van de vaccins, en meer informatie nodig had om ze te kunnen goedkeuren, werd in Nederland al op 3 december overgenomen in de pers, onder meer in Trouw. Die krant schreef: ‘Niet EU-land Zwitserland is zelfs gestopt met de toelatingsprocedure omdat het medicijnagentschap Swissmedic te weinig informatie heeft.’

In Trouw wordt niet gezegd dat Zwitserland de vaccins heeft afgekeurd, alleen dat de goedkeuringsprocedure langer zal duren, in afwachting van de extra informatie die is opgevraagd bij de producenten. Mogelijk werd die berichtgeving verkeerdelijk geïnterpreteerd als ‘een afkeuring van de vaccins’. Die interpretatie is op Facebook een eigen leven gaan leiden en heeft vanuit Nederland ook Vlaanderen bereikt.

Even goed

Hoe dan ook doet de ‘strenge’ Zwitserse aanpak de vraag rijzen of andere landen dan niet te licht overgaan tot goedkeuring van de vaccins. Volgens vaccinologe Corinne Vandermeulen (KU Leuven) is de goedkeuringsprocedure van de EU, die gebeurt door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) even goed als de Zwitserse. ‘Om te beginnen kan de EMA een beroep doen op een veel groter aantal specialisten, waardoor het onderzoek breder gevoerd kan worden. Ten tweede ben ik ervan overtuigd dat we voldoende informatie hebben om een eerste beoordeling van de vaccins te doen. Er zijn uiteraard nog onzekerheden: we weten bijvoorbeeld nog niet hoelang de immuniteit zal duren, en hoe specifieke groepen zoals kinderen, zwangere vrouwen of mensen met een verminderde immuniteit op het vaccin zullen reageren. Maar die vragen kunnen op dit moment nog niet beantwoord worden, daarvoor is het wachten op de resultaten van bijkomende en langlopende studies. Voor die groepen is wachten met vaccineren geadviseerd.’