Factcheck: Nee, wolf liep niet naast eettent van jeugdbeweging

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een scoutsleider post op Facebook foto’s van ‘wolvensporen’ op een kamp in Limburg. Hoewel wetenschappers haast zeker weten dat het niet over sporen van een wolf gaat, blijven de foto’s online opduiken.

In de ochtend van 8 juli plaatst een scoutsleider op kamp in het Limburgse Kaulille het volgende bericht in een lokale groep op Facebook.

Lees telkens verder onder de afbeeldingen

Een leider op het scoutskamp zou een wolf gezien hebben vlak bij een eettent. De post bevat foto’s van pootafdrukken om die these te staven. Het bericht wordt onder andere opgepikt door de Facebookpagina van de gemeente Bocholt en verspreidt zich zo verder.

In de namiddag van diezelfde 8 juli publiceert Het Belang van Limburg een artikel met als titel: ‘Paniek om niets: “wolf” die scoutskamp in Kaulille opschrikt blijkt loslopende hond’. In dat artikel laat de krant de scoutsleiders en wolvenexperts aan het woord.

Wolvendeskundige Jan Gouwy, van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO): ‘Wolven zijn schuwe dieren. Als zo’n wolf een mens ruikt, zal hij ver uit de buurt blijven. Laat staan dat het dier een tent zou binnenlopen waar vlakbij tweehonderd kinderen liggen te slapen. De “wolf” die de leiders hebben gezien, was meer dan waarschijnlijk een loslopende hond.’

De scoutsleiders verwijderen de post op Facebook en excuseren zich: ‘We willen ons excuseren voor mogelijke paniek, want dat was écht niet onze bedoeling. […] In de toekomst nemen we eerst contact op met de experts.’

#Probleemwolf

Daarmee is de kous niet af. Jachtliefhebber Kristof Vandewoestijne deelt op zijn Facebookpagina Jachtsite een screenshot van de originele post met in het bijschrift onder andere de hashtag #probleemwolf. Dat bericht wordt 174 keer gedeeld en bereikt zo meer dan 48.000 mensen.

Ondanks het artikel in Het Belang van Limburg, waarin wolvenexperts zeggen dat het over afdrukken gaat van hondenpoten, blijft de post online staan. De argumentatie daarvoor komt een dag later via een blogpost op jachtsite.be.

De argumentatie van Vandewoestijne, die per mail aan Knack benadrukt dat hij ‘niet anti-wolf is’, over het voorval in Kaulille is tweeledig. We checken beide argumenten.

Het eerste argument gaat over DNA. Volgens de auteur kan alleen een DNA-staal uitsluitsel geven dat het over een wolf of een hond gaat. ‘Aangezien er (gelukkig) geen menselijk slachtoffer gevallen is en er ook geen prikkeldraad rond de kampplaats staat waar het dier tegen kon gelopen zijn, is er dus ook geen DNA te vinden.’

‘Het klopt dat het in dit geval onmogelijk was om een DNA-staal te verzamelen’, zegt Joachim Mergeay, bioloog aan het INBO en actief bij het Meldpunt Wolven van de Vlaamse overheid. ‘Maar dat DNA-staal is niet nodig om zeker te weten dat het hier meer dan waarschijnlijk over een hond gaat.’

‘We hebben al veel analyses gedaan van pootafdrukken en gedode dieren. Als we nadien een DNA-staal konden vinden, bevestigde dat altijd onze eerdere conclusie. Nog nooit werden onze waarnemingen tegengesproken door een DNA-staal. Zo werd in de Antwerpse Kempen op 21 december een mogelijke wolf waargenomen. Na sporenonderzoek hebben we bevestigd dat het effectief over een wolf ging. En bij twee schadegevallen op 23 en 25 december vonden we dan effectief genetisch materiaal van wolvin GW1479f, later gekend als Noëlla.’

‘DNA kan dus helpen, maar het is – in het merendeel van de gevallen – niet noodzakelijk om het onderscheid te maken tussen een wolf en een grote hond.’

Spoorzoeken

Het tweede argument op jachtsite.be: ‘Het vreemde is nu dat de overheid plots aan de hand van een foto (ze zijn niet eens ter plaatse geweest) 100% zeker is dat de afdrukken van een hond zijn. Hoe ze dat precies zien, is mij een raadsel.’

‘Het klopt dat we niet ter plaatse zijn geweest’, zegt Mergeay. ‘Alleen bij twijfelgevallen gaan we ter plekke waarnemingen doen, maar in dit geval waren er geen kenmerken die wezen op wolf. Op basis van de foto’s van de scouts kunnen we met zekerheid stellen dat het hier over een hondenpoot gaat.’

‘Niet elk spoor van een hond of een wolf toont elk kenmerk altijd even duidelijk. Maar er zijn heel wat kenmerken die we beoordelen en afwegen. De drie foto’s van Kaulille wijken telkens af van een wolvenprent (“-prent” is een ander woord voor pootafdruk, nvdr.).’

Wat zijn dan die kenmerken? De tenen leren veel. ‘Wolven hebben zeer grote tenen ten opzichte van het zoolkussen. Op de foto’s van de scouts zien we het omgekeerde: een groot zoolkussen ten opzichte van de tenen.’

‘De twee middelste tenen van een wolf wijzen zeer mooi recht naar voren en staan verder ingeplant van het zoolkussen. De buitenste tenen wijken bij een wolf minder uiteen dan bij een hond. De nagels van een wolf zijn ook veel sterker afgesleten dan bij een hond. Al die wolvenkenmerken ontbraken bij grondige analyse van de drie foto’s van Kaulille.’

‘Daarnaast beoordelen we ook de grootte: een afdruk van een wolf is doorgaans groter dan die van een hond. Al zijn er uiteraard ook honden met grote pootafdrukken, zoals het beest in Kaulille.’

‘Finaal beoordelen we het loopspoor, als dat te zien is. Hoe staan de pootafdrukken van de vier poten in lijn met elkaar? Op welke afstand van elkaar? Ook dat verschilt tussen wolven en honden duidelijk. Hier kunnen we dat niet beoordelen, maar uit de foto’s blijkt dat dat niet nodig is: de andere kenmerken wijzen al duidelijk op een hond.’

‘Er zijn honden met pootafdrukken die zeer goed kunnen lijken op deze van een wolf, maar er zijn bijna altijd kenmerken die een hond verraden. Om een wolf te claimen heb je beter bewijs nodig dan een pootafdruk die geen enkel duidelijk wolvenkenmerk vertoont.’

Drie experts van het INBO hebben de zaak-Kaulille geanalyseerd, maar we leggen de foto’s ook voor aan twee experts die niet verbonden zijn aan de overheid.

Diemer Vercayie is bioloog en voorzitter van de Zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt. Hij vond al wolvensporen in Zweden en België. ‘Mijn oordeel is dat ik op basis van deze foto’s van één pootafdruk niet kan oordelen. Met de korrelige foto’s is het moeilijk. Dat neemt niet weg dat de waarschijnlijkheid overal in Vlaanderen altijd veel groter is dat het een spoor van een hond is.’

Vercayie stuurt ons een foto die hij heeft gemaak van pootafdrukken van wolvin Naya. ‘Die foto toont een perfecte afdruk, waarvan elke wolvenkenner met 100% zekerheid kan zeggen dat het over een wolf gaat.’

Annemarie van Diepenbeek schreef het boek Veldgids Diersporen Europa: ‘Aan de hand van de foto’s van Kaulille is niet met zekerheid uit te maken of het een wolven- of hondenprent is. Voor zekerheid moet je een loopspoor bij wolf ten minste over 100 meter volgen, en dan de paslengtes opmeten en de loopwijze: een wolf loopt bijna altijd in een draf, zeer doelgericht, zonder een slingerend patroon. Als het loopspoor volgen niet mogelijk is en ik kwam deze prent zomaar ergens tegen, dan zou ik deze zonder veel twijfel voor een hondenprent houden.’

Deze twee experts zeggen dus niet met 100 procent zekerheid dat het over een hondenspoor gaat, maar beoordelen die kans wel als véél groter dan dat het over een wolf zou gaan.

Tegenvoorbeeld?

Vandewoestijne van Jachtsite is niet overtuigd door deze argumentatie. Hij post zelf een tegenvoorbeeld op zijn site. ‘De linkse foto is een foto van National Geographic en is 100% zeker een wolvenafdruk. De middelste is de foto van de scouts en de rechtse is 100% zeker een hondenpoot’, laat hij weten per mail.

Bioloog Mergeay: ‘Voor een niet-kenner lijken er weinig verschillen te zijn tussen deze drie afbeeldingen, maar voor een kenner zijn die wel duidelijk. De foto’s lijken zo gekozen om verwarring te stichten. De wolvenprent is bovendien van slechte kwaliteit en op de ene getoonde foto van Kaulille zie je niet alle kenmerken even duidelijk als bij de twee andere beelden.’

Ook Diemer Vercayie vindt de collage misleidend: ‘Als ik een blurry foto van Donald Trump en Kim Jong-Un naast elkaar zou zetten, zou je ze ook moeilijk uit elkaar kunnen houden. Maar het klopt dat pootafdrukken van wolven en honden van gelijkaardige grootte zeker niet altijd eenvoudig van elkaar te onderscheiden zijn.’

De reactie van Vandewoestijne: ‘Ik zou ook niet weten waar ik bewust zou gekozen hebben om verwarring te stichten? Wat is er verwarrend aan?’