Factcheck: nee, windturbines worden in Zweden niet ontdooid met een giftige chemische stof

Op sociale media worden beelden gedeeld waarop te zien zou zijn hoe een windturbine in Zweden wordt ontdooid met behulp van het milieuonvriendelijke antivriesmiddel glycol. De beelden zijn inderdaad in Zweden gemaakt, tijdens een experiment waarbij een ontdooioplossing voor windturbines met een helikopter werd uitgetest. Daarbij werd echter alleen heet water gebruikt en geen enkele chemische stof. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 8 februari plaatst een Nederlandstalige man onderstaande Facebookpost (hier gearchiveerd).

Volgens het bericht zouden, tijdens de koude winters in Zweden, de bevroren wieken van windturbines er worden ontdooid met behulp van een verwarmd mengsel van water en glycol, een antivriesmiddel dat ‘catastrofaal is voor het milieu’. 

In het filmpje van iets meer dan een minuut dat de man bij zijn bericht post, zien we een tank die op de grond wordt verwarmd door de pijp van een tankwagen. Daarna wordt de tank  opgehesen met een helikopter, die de wiek van een windturbine besproeit met de vloeistof uit de tank. Deze ‘airborne de-icing’-methode wordt aangeprezen door het bedrijf dat aan het einde van het filmpje wordt vermeld: Alpine Helicopter. 

Al jarenlang worden deze beelden op sociale media beelden gedeeld, vaak met de bewering erbij dat ze tonen hoe een windturbine in Zweden wordt ontdooid met behulp van het milieuonvriendelijke antivriesmiddel glycol. Dat is ook het geval bij verschillende Franstalige Facebookposts die sinds eind 2022 worden gedeeld. Ook op X (ex-Twitter) circuleert het bericht al jaren. De posts impliceren dat dit systeem gebruikelijk is in Zweden.

Wat zien we precies in het filmpje?

We maken een screenshot van de video en komen er zo achter dat het filmpje in 2016 door het bedrijf Alpine Helicopter op zijn YouTube-pagina is geplaatst (hier gearchiveerd).

Via Google vinden we meer informatie, onder meer in een onderzoeksrapport uit 2016 van het Zweedse energieonderzoeksinstituut Energiforsk, en in een online artikel van het Zweedse technologietijdschrift Nyteknik. Daaruit leren we dat de beelden een experiment tonen waarbij nieuwe technologie voor het ontdooien van de wieken van windturbines wordt getest in het Zweedse Boden. 

De bedoeling van het experiment was om na te gaan hoe effectief deze ontdooimethode kon zijn als laatste redmiddel, een back-up oplossing in het geval van een defect aan het interne ontdooisysteem waarmee de meeste windturbines zijn uitgerust. Het systeem was nooit bedoeld als standaardontdooioplossing.

Het onderzoeksrapport stelt trouwens uitdrukkelijk dat, anders dan bij het ontdooien van vliegtuigen, de enige vloeistof die op een windturbine mag worden gebruikt heet water is, en dat ‘chemicaliën en andere additieven verboden zijn vanwege milieurichtlijnen’ (pagina 10).

Alleen water

Zoals de algemeen directeur van Alpine Helicopter Mats Wigdren in 2021 uitlegde aan de Franse factcheckers van AFP, werd bij het experiment geen glycol gebruikt. 

In januari 2023 gaf Hans Degerman, manager verantwoordelijk voor windenergie bij Skellefteå Kraft, een lokaal Zweeds energiebedrijf dat aan het project had meegewerkt, in een factcheck van het Zweedse Källkritikbyrån aan dat deze test nooit opnieuw was gedaan: ‘Deze methode is slechts één winter gebruikt, als onderdeel van een experiment. Ze werkt tegen zeer zware ijsvorming, maar is sinds de proeffase niet meer gebruikt omdat we windturbines voornamelijk ontdooien door de wieken van binnenuit te verwarmen.’

In oktober 2023 onderzochten de Franse factcheckers van AFP de nog altijd circulerende beelden en de bijhorende claims opnieuw. Verschillende bronnen bevestigden aan AFP dat alleen heet water gebruikt was en geen glycol of andere chemische stoffen, en dat het ging om een in de tijd beperkte testfase:

– Jan-Olov Aidanpää, professor aan de Technische Universiteit van Luleå, gespecialiseerd  in windenergie, verklaarde aan AFF dat er alleen heet water werd gebruikt, zonder enige toevoeging. ‘Deze techniek werd getest als laatste redmiddel, te gebruiken wanneer andere ontdooisystemen niet werken’, aldus Aidanpää.

– Een woordvoerder van het Zweedse energiebedrijf Skellefteå Kraft verklaarde het volgende: ‘We hebben tests uitgevoerd op ons windpark in Uljabuouda. De helikopter was uitgerust met een bewateringssysteem met warm water, er zijn geen chemicaliën gebruikt. Deze techniek is slechts één seizoen getest en is, voor zover wij weten, verder nooit gebruikt op de Zweedse windmarkt.’

– Ook het Zweedse Klimaatagentschap (Energimyndigheten), dat bij de proef betrokken was, verklaarde tegenover AFP dat voor het project alleen warm water werd gebruikt en geen glycol.