Factcheck: nee, Vivaldi heeft geen 11 miljard bespaard

Volgens premier Alexander De Croo (Open VLD) heeft zijn regering 11 miljard bespaard. Er blijkt een budgettaire inspanning van 10,8 miljard geleverd te zijn, maar slechts een derde daarvan is een beperking van de uitgaven. Het is volgens experts misleidend om de volledige 10,8 miljard een besparing te noemen. Dat blijkt uit onderzoek in het kader van de Factcheckmarathon van de Lage Landen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In De Verkiezingstafel op Play4 van 28 mei deed premier Alexander De Croo (Open VLD) de uitspraak: ‘Het heeft ons niet belet om 11 miljard te besparen. Wij hebben 11 miljard aan budgettaire inspanningen gedaan.’ (19:05).

In het debat tussen De Croo en Bart De Wever (N-VA) van Terzake op 4 juni zei De Croo het opnieuw: ‘Deze regering heeft 11 miljard bespaard.’ (12:05) De Wever antwoordde: ‘Wat hier over de begroting wordt verteld: sorry, dat is fantasie’ (14:00).

Klopt dat cijfer? Heeft de regering-De Croo effectief 11 miljard euro bespaard?

Vier jaar 0,2 procent bbp

We contacteren Bram Delen, de woordvoerder van De Croo. Hij stuurt ons het antwoord op een parlementaire vraag van Wouter Vermeersch (Vlaams Belang) aan Alexia Bertrand (Open VLD), de staatssecretaris voor Begroting.

In de parlementaire vraag die Vermeersch op 4 december 2023 stelde, sprak Vermeersch over een ‘begrotingsinspanning’ (p. 469). In het antwoord lezen we dat er bij de begrotingsopmaak van 2021 beslist werd elk jaar een ‘vaste inspanning van 0,2 procent van het bbp over de periode 2021-2024’ te leveren. Uit de tabel kunnen we afleiden dat dit in totaal in 2024 neerkwam op 10,8 miljard euro. Ongeveer het cijfer dat De Croo gebruikt in televisiedebatten.

In de algemene toelichting van de begroting van ontvangsten en uitgaven voor het begrotingsjaar 2021 werd die ‘budgettaire inspanning’ inderdaad aangekondigd (p. 10).

Budgettaire inspanning is geen besparing

We leggen die informatie voor aan emeritus professor publieke economie Wim Moesen (KU Leuven). Die wijst erop dat de term besparing verschillende betekenissen kan hebben. ‘De meeste mensen denken bij een besparing aan het verlagen van de uitgaven. Maar als het uitgavenpakket bij ongewijzigd beleid zou blijven toenemen en dat een halt wordt toegeroepen, is dat ook een soort besparing terwijl er niet minder wordt uitgegeven.’

We leggen de tabel ook voor aan professor economie Gert Peersman (UGent). ‘Op basis van deze tabel kan je niet concluderen hoeveel er bespaard is. Als je eerst meer uitgeeft en dat in de jaren nadien terugdraait met zo’n budgettaire aanpassing, zoals bijvoorbeeld het terugdraaien van energiesteun, zou dat volgens dit soort tabel kunnen lijken op een besparing. Er kan bijvoorbeeld ook een toename van de belastinginkomsten zijn omdat de groei sneller aantrekt dan voorzien, wat ook geen besparing is. Een netto structurele besparing van 11 miljard op de federale begroting lijkt mij weinig waarschijnlijk’, aldus Peersman.

Moesen wijst er ook op dat een budgettaire inspanning – de term die wordt gebruikt in de parlementaire vraag en het antwoord erop – niet hetzelfde is als een besparing. ‘Zowel de inkomsten verhogen als de uitgaven beperken kan als een budgettaire inspanning worden gezien’, zegt Moesen. Een budgettaire inspanning zou dus in theorie ook kunnen gedaan worden door de belastingen te verhogen.

Professor publieke financiën Herman Matthijs (UGent) herhaalt dat budgettaire inspanningen niet hetzelfde zijn als besparingen en de twee termen dus niet inwisselbaar gebruikt kunnen worden. ‘De uitgaven zijn net serieus toegenomen tijdens deze regeerperiode. De regering heeft massa’s maatregelen genomen die structureel meer geld kosten zoals de verhoging van het minimumpensioen en heeft nauwelijks gesaneerd’, zegt Matthijs.

Een derde bespaard

We vragen de woordvoerder van De Croo welk aandeel van de budgettaire aanpassing een besparing op de uitgaven inhoudt. ‘We hebben steeds de regel gehanteerd: één derde inkomsten, één derde uitgaven en één derde diversen’, antwoordt Delen. Onder diversen vallen zaken als reserves, technische aanpassingen en speciale fondsen. Die verdeling in drie delen is ook terug te vinden in het regeerakkoord (p. 55).

Ongeveer een derde van de 10,8 miljard euro aan ‘budgettaire aanpassing’ is dus een echte besparing. ‘Klopt, maar ik wil er wel op wijzen dat de premier dat gespecificeerd heeft en gezegd heeft dat het om een inspanning gaat’, laat de woordvoerder van De Croo nog weten.

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de factcheckmarathon van de Lage Landen met als partners Knack, VRT NWS, RTBF, Factcheck Vlaanderen, Pointer-NCRV, Het Algemeen Dagblad, en deCheckers.