Factcheck: Nee, vitamine D is niet dé remedie tegen covid-19

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In een Facebookbericht zegt een Vlaamse huisarts dat de coronacrisis eenvoudig op te lossen is door gratis vitamine D uit te delen. Vitamine D zou corona en andere virussen op afstand houden. Daarvoor bestaat echter geen wetenschappelijk bewijs.

Zowel op de sociale mediakanalen als in de klassieke media circuleren berichten waarin wordt gezegd dat vitamine D zou helpen tegen covid-19. Op 20 oktober post een Vlaamse huisarts onderstaand bericht op Facebook. Het wordt 155 keer gedeeld en 10.700 Facebookgebruikers krijgen het op hun tijdlijn te zien.

Volgens deze arts is de ‘coronachaos’ dus ‘eenvoudig op te lossen’: ‘Investeer in de bevolking door gratis vitamine D uit te delen. Dit is het enige dat bewezen is (wetenschappelijke studies) en werkt om covid en andere virussen op afstand te houden!’

Gemiste kans

Uit de publieke informatie op haar Facebookpagina blijkt dat Els Pieters als huisarts verbonden is aan Huisartenpraktijk De Route in Assenede.

‘Ik weet dat deze crisis niet zo eenvoudig op te lossen is, en mijn kritiek op de overheid klonk misschien scherper dan ik bedoelde’, zegt ze tijdens een telefoongesprek. ‘Ik verdenk de overheid niet van kwaad opzet, maar ik vind wel dat ze te eenzijdig heeft ingezet op de typische maatregelen die overal worden genomen en die toch wel zeer negatieve effecten hebben op het mentale welzijn van de bevolking. Dat er niet ook over andere mogelijkheden is nagedacht, vind ik een gemiste kans. Waarom heeft de overheid bijvoorbeeld niet gesensibiliseerd om te vermageren, terwijl we toch al sinds maart weten dat overgewicht een risicofactor is voor covid-19?’

Wat vitamine D betreft, baseert dokter Pieters haar voorstel onder meer op observationeel onderzoek op kleine schaal, in haar eigen praktijk. ‘In onze praktijk schrijven wij systematisch vitamine D voor aan wie een tekort heeft. We hebben slechts 27 coronagevallen geregistreerd, van maart tot nu, op een groep van 3000 actieve patiënten, en die 27 waren allemaal patiënten die geen vitamine D-supplementen hadden genomen. Dat wijst voor mij op een mogelijk preventieve werking, waarover ook in de literatuur vaak wordt gesproken.’

Een zoektocht op het internet leert ons dat de huisarts niet alleen staat in haar overtuiging. ‘Waarom zou je in vredesnaam géén vitamine D slikken?’ vroeg hoogleraar immunologie van de Wageningen Universiteit Huub Savelkoul onlangs nog in de Nederlandse krant Het Parool. ‘Er zijn zoveel aanwijzingen in de wetenschappelijke literatuur dat vitamine D helpt tegen corona’, aldus de immunoloog, die daarom iedereen aanraadt om vitamine D te slikken.

Immuunsysteem

Vitamine D is de vitamine die ons lichaam aanmaakt bij blootstelling aan zonlicht, en die we ook halen uit bepaalde voedingsmiddelen, zoals vette vis of volle melk. Er zijn inderdaad indicaties dat vitamine D zou kunnen helpen tegen covid-19. Uit een Amerikaanse studie blijkt dat er meer coviddoden worden geteld in landen die verder van de evenaar liggen en dus minder zon krijgen. Volgens een andere studie zouden mensen met een lager vitamine D-niveau een grotere kans hebben om positief te testen op covid-19. Volgens Savelkoul zou vitamine D de ontstekingsreactie in het lichaam afremmen en zou onder meer uit Amerikaans onderzoek zijn gebleken dat vitamine D kan verhinderen dat het immuunsysteem in zijn reactie tegen covid-19 ‘uit de bocht vliegt’, wat vaak gebeurt.

‘Vitamine D is onmisbaar voor een sterk immuunsysteem’, zegt immunoloog Bart Lambrecht (UGent). ‘Een gezonde dosis vitamine D heeft een gunstig effect op de afweer. Een te laag vitamine D-gehalte in het bloed kan tot problemen leiden. Uit internationaal observationeel onderzoek is al gebleken dat er een verband bestaat tussen een tekort aan vitamine D en zwaardere covid-symptomen.’

Zo was er bijvoorbeeld een Iraans onderzoek dat in september werd gepubliceerd. Daaruit bleek dat mensen die met covid-19 in het ziekenhuis waren opgenomen, twee keer zoveel kans liepen aan de ziekte te overlijden als ze een vitamine D-tekort hadden.

‘Dat er een correlatie is, wil echter nog niet zeggen dat er een oorzakelijk verband is tussen vitamine D en covid-19 ‘, benadrukt Lambrecht. ‘Evengoed zou het kunnen dat covid-19 een tekort aan vitamine D veroorzaakt, of dat er een derde factor in het spel is die zowel het vitamine D-tekort als de verhoogde vatbaarheid voor het virus veroorzaakt. Overgewicht bijvoorbeeld, want vitamine D wordt opgeslagen in vetweefsel, waardoor mensen met meer vet meer vitamine D moeten innemen om het gehalte op peil te houden.’

Spanje

Om te kunnen bewijzen dat er een oorzakelijk verband is tussen de hoeveelheid vitamine D en de ernst van een covidinfectie, is klinisch onderzoek nodig. Uit een recente studie in een Spaans ziekenhuis in Córdoba, waarbij één groep covidpatiënten vitamine D kreeg en de andere niet, bleken grote verschillen. Van de groep van vijftig personen die een hoge dosis vitamine D kreeg, belandde er één op Intensieve Zorg en overleed niemand. Van de groep van 26 personen die geen vitamine D kreeg, overleden twee personen en kwamen er dertien op Intensieve Zorg terecht.

‘Maar met 76 patiënten was de studie te beperkt om betrouwbaar te zijn’, benadrukt Lambrecht. ‘Bovendien zaten in de groep die vitamine D kreeg toevallig minder patiënten met een hoge bloeddruk dus die hadden sowieso al betere kansen.’

Een probleem is volgens Lambrecht ook dat je de inname van vitamine D die aan dit soort onderzoek voorafgaat, alleen maar kunt inschatten. ‘Je kunt de exacte hoeveelheid vitamine D in het bloed bij aanvang van het onderzoek niet echt meten, en de gehaltes in het bloed zeggen eigenlijk niet zo veel. Enkel een tekort is significant, eenmaal je genoeg hebt stijgen de bloedwaarden niet zo veel meer, terwijl er in theorie toch een gunstig effect kan zijn.’

Preventief

Volgens Lambrecht is er dus nog geen overtuigend klinisch bewijs geleverd dat vitamine D covid-19 minder zou ernstig maken. En zelfs als het Spaanse onderzoek indicaties geeft dat vitamine D zou helpen bij de behandeling van ziekenhuispatiënten, dan zegt het nog niets over de mogelijke preventieve werking van supplementen.

Sommige eerdere studies wezen er al op dat het innemen van vitamine D-tabletten de weerstand tegen luchtweginfecties zoals verkoudheden zou verhogen. In juni concludeerde het Britse Scientific Advisory Committee on Nutrition (SACN) echter dat daarvoor onvoldoende bewijs is.

Desondanks adviseert dat comité, net als vele andere gezondheidsinstanties, om dagelijks een supplement in te nemen, omdat er weinig te verliezen en veel te winnen valt, al was het maar omdat vitamine D ook andere positieve gezondheidseffecten heeft, zoals het beschermen van de botten.

Is het volgens professor Lambrecht een goed idee om – zoals zowel Savelkoul als de huisdokter in het Facebookbericht aanraadt – vitamine D-supplementen te slikken, terwijl de positieve impact van vitamine D op corona nog niet wetenschappelijk bewezen is? ‘Zelf doe ik het niet. Aangezien het effect niet bewezen is, kun je daar trouwens geen officieel advies van maken. Een dagelijks supplement kan in principe geen kwaad, al lijkt het mij best om dit via een arts te laten verlopen. Het is trouwens al lang bekend dat er veel vitamine D-tekort is bij de (bejaarde) bevolking, en veel mensen krijgen al supplementen.’