Factcheck: nee, vier à vijf bedrijven hebben niet de hele voedingsindustrie in handen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Vier à vijf bedrijven hebben de hele voedingsindustrie in handen.’ Dat stelde Joachim Coens (CD&V) in De Krant van West-Vlaanderen. Maar het is ernstig overdreven.

Joachim Coens (CD&V)

In De Krant van West-Vlaanderen hekelde CD&V-voorzitter Joachim Coens het doorgeslagen kapitalisme. ‘Multinationals zijn machtiger dan overheden. Vier à vijf bedrijven hebben de hele voedingsindustrie in handen.’ Aan de telefoon geeft Coens meer uitleg. ‘Enerzijds heb je de markt van “food and beverage”, die gedomineerd wordt door een tiental multinationals. Vier à vijf, zoals Nestlé en PepsiCo, nemen de grootste hap. Daarnaast zijn er de “voedselreuzen” -ADM, Bunge, Cargill en Louis Dreyfus – die de productie van grondstoffen domineren. Voor kleine ondernemers is het heel moeilijk om op te boksen tegen zulke concerns.’

‘De oorspronkelijke uitspraak is toch ernstig overdreven’, zegt professor bio-economie Erik Mathijs (KU Leuven). ‘Een recent onderzoek van Sciensano, over de voedingsindustrie op de Europese markt, bekijkt onder meer de four firm concentration ratio (CR4): het opgetelde marktaandeel van de vier grootste bedrijven in een bepaalde sector. Die werd berekend voor 14 subsectoren van “verpakte voeding” in 27 Europese landen. Er blijken drie subsectoren te zijn waarin de vier grootste spelers minstens 60 procent van bijna elke Europese markt beheersen: soep, ijs en ontbijtgranen. Maar in andere subsectoren, zoals pasta of bakkerijproducten, bedraagt de CR4 in de meeste landen minder dan 40 procent, waardoor er wél effectieve concurrentie is.’

Professor landbouweconomie Xavier Gellynck (UGent) is het daarmee eens. ‘In België zijn ruim 4000 bedrijven actief in de voedingsindustrie en 98 procent daarvan heeft minder dan 250 werknemers. Er zijn inderdaad enkele subsectoren in handen van een beperkt aantal zeer grote spelers, al zijn dat er wel meer dan vier of vijf. En de “voedselreuzen” hebben effectief een aanzienlijk deel van de grondstoffenmarkt in handen. Maar stellen dat zij de voedingsindustrie controleren, is overdreven. Zij krijgen trouwens steeds meer concurrentie van China, dat miljoenen hectares landbouwgrond opkoopt in Azië, Afrika, Latijns-Amerika, zelfs tot in de VS. Het klopt wel dat landbouwers in een zwakke positie staan, omdat zij niet in concerns werken. Maar dat heeft voor een groot deel met het Belgische en Europese beleid te maken, dat heel wat landbouwbedrijven langdurig heeft ondersteund, waardoor ze konden overleven zonder samen te smelten tot grote concerns.’

Ook professor marketing Gino Van Ossel (Vlerick Business School) vindt de uitspraak kort door de bocht. ‘Het klopt dat in de voedingsindustrie enkele grote bedrijven een groot deel van de markt in handen hebben, maar dat geldt voor heel veel sectoren. Coens geeft in het artikel zelf het voorbeeld van de digitale wereld: Facebook, Apple, Google en Amazon controleren die bijna volledig. Maar van de voedingssector kun je niet zeggen dat die daardoor doodgeknepen wordt. Neem nu chocolade: een groot deel van wat je in de supermarkt vindt, zoals Côte d’Or, Toblerone en Milka, komt van Mondelez. Maar daarnaast heb je ook nog Jacques, Tony’s Chocolonely en verschillende artisanale chocolatiers. Voor consumenten was de keuze nog nooit zo groot. Bovendien gaan bepaalde trends – zoals het groeiende aanbod vegetarische producten – veel sneller, net omdat die grote spelers daarop inzetten.’

CONCLUSIE

Een kleine groep internationale bedrijven domineert delen van de voedingsindustrie. Maar dat vier à vijf bedrijven de hele industrie in handen hebben, is overdreven. Knack beoordeelt de stelling daarom als eerder onwaar.

BRONNEN

De Krant van West-Vlaanderen, 4 februari 2022 (achter betaalmuur)

International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity (2021)

Telefonisch verkeer met Joachim Coens (CD&V), 7 februari 2022

E-mailverkeer en interview met Erik Mathijs (KU Leuven), 7-8 februari 2022

E-mailverkeer en interview met Xavier Gellynck (UGent), 7-8 februari 2022

E-mailverkeer en interview met Gino Van Ossel (Vlerick Business School), 7-8 februari 2022

Alle bronnen werden laatst geraadpleegd op 9 februari 2022.