Factcheck: nee, USAID financierde geen Oekraïense influencers met 4,8 miljoen dollar

Volgens socialemediagebruikers heeft het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap USAID 4,8 miljoen dollar uitbetaald aan Oekraïense influencers. Dat klopt niet. Hoewel er 4,8 miljoen dollar werd besteed aan de selectie en training van Oekraïense influencers om Russische desinformatie te bestrijden, kwam dat geld niet van USAID, maar van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Bovendien werd het geld betaald aan een Amerikaans bedrijf dat de selectie en training voorzag, en niet rechtstreeks aan de influencers zelf.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media circuleert een video van een redevoering van de Amerikaanse senator Rand Paul (Republikein, Kentucky). In de video zegt Paul dat er tijdens de vorige regeerperiode 4,8 miljoen dollar is gespendeerd aan Oekraïense influencers. 

Socialemediagebruikers maakten van die bewering: ‘De Biden-administratie heeft via USAID 4,8 miljoen dollar gespendeerd aan socialemedia-influencers in Oekraïne om het publiek te beïnvloeden.’

USAID is een van de vele overheidsinstellingen waar Donald Trump en Elon Musk hun pijlen op richten. De Amerikaanse president en de de facto leider van DOGE (Departement van Overheidsefficiëntie) willen daarmee een van de grote besparingen op het overheidsapparaat doorvoeren. Musk vindt dat USAID volledig zou moeten verdwijnen, aldus Reuters. Op de website van die overheidsinstelling lezen we dat al het personeel op administratief verlof is geplaatst. Sommigen worden dus gevraagd thuis te blijven, anderen zijn reeds volledig ontslagen.

De video werd gedeeld door verschillende accounts op X (hier, hier en hier). Meerdere accounts maakten de link met USAID (hier, hier en hier).

Maar klopt het wel dat er via USAID 4,8 miljoen dollar naar Oekraïense influencers is gevloeid?

Waar komt dat cijfer vandaan?

Rand Paul deed de uitspraken tijdens een debat naar aanleiding van het budget voor 2025 dat door de senaat moest worden goedgekeurd. We zoeken via Google naar meer informatie over de bijdragen van Paul in dat debat. Zo komen we bij The Festivus Report 2024 terecht, het rapport dat Paul jaarlijks publiceert om wat hij de ‘grootste verspillingen van overheidsgeld uit het voorbije jaar’ vindt, uit te lichten. 

Op pagina 14 van het rapport staat het hoofdstuk ‘Het influencereffect op het buitenlands beleid’. In de tekst lezen we dat er 4,8 miljoen dollar aan “Kyiv, Ukraine public affairs – Influencer Staff”, zou zijn uitgegeven. 

In de bronvermelding vinden we een link terug naar usagovernmentspending.gov, een website waar alle Amerikaanse overheidsuitgaven kunnen worden geraadpleegd. Op die website vinden we een contract terug dat het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken afsloot met het bedrijf Marine, LCC, gevestigd in Alaska. ‘Om 25 tot 40 socialemedia-influencers te identificeren, te trainen en te engageren die hun eigen socialemediacontent zullen produceren en publiceren, in lijn met missies en doelstellingen van de ambassade, om desinformatie door Russische desinformatienarratieven onderuit te halen’, lezen we in de beschrijving. 

Er werd dus inderdaad 4,8 miljoen dollar uitgegeven, maar dat geld vloeide naar een Amerikaans bedrijf en ging niet rechtstreeks naar Oekraïense influencers. Bovendien was het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap USAID niet betrokken bij de transactie. 

Wat heeft USAID dan wel uitgegeven?

Onder dezelfde tussentitel in het rapport staat echter ook een uitgave die USAID zelf zou hebben gedaan. ‘Er werd 22.231 dollar gespendeerd aan een USAID socialemedia-influencercampagne’, lezen we daar. 

Ook hier verwijst het rapport naar usagovernmentspending.org als bron. Het contract werd ook hier uitgeschreven door het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, maar het geld werd voorzien door USAID, meer specifiek door de USAID-afdeling in de Amerikaanse ambassade in Dusjanbe, Tadzjikistan. 

In Tadzjikistan ondersteunt USAID projecten rond voedselveiligheid, gezondheidszorg, onderwijs en de versterking van democratische instellingen. Het is onduidelijk waar het geld voor influencers specifiek voor gebruikt werd. Maar het geld werd dus niet gebruikt in het kader van de oorlog in Oekraïne.