Factcheck: nee, u ziet geen strandstoelen die ‘gereserveerd zijn voor gevaccineerden’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Exclusief gereserveerd voor gevaccineerde mensen’ staat te lezen op een strandstoel waarvan een foto op sociale media circuleert. De foto maakt veel mensen boos, maar blijkt afkomstig van een (intussen ingetrokken) voorlichtingscampagne van de Israëlische stad Tel Aviv. Het gaat bovendien niet om echte strandstoelen.

Op 26 februari plaatst iemand een foto in de Facebookgroep ‘Stop mondmaskers en tirannie in België nu!’. We zien twee strandstoelen met op één stoel de Engelse tekst ‘exclusief gereserveerd voor gevaccineerde mensen’. De foto zou afkomstig zijn uit Israël. De Facebookgroep telt 3700 leden.

De foto werd door een Nederlander op Facebook opgeladen. Zijn bericht werd 280 keer gedeeld. Zo zagen 39.000 mensen de groene strandstoelen op hun tijdlijn passeren. Mensen reageren verontwaardigd: ‘vreselijk’ en ‘apartheid 2.0’.

We bekijken de foto aandachtig. De strandstoelen hebben een wat rare vorm en de speeltuigen op de achtergrond lijken dichtbij en toch niet veel groter dan de stoelen. Wat is er hier aan de hand?

We vinden dezelfde foto terug op andere sociale netwerksites. De foto verschijnt op Reddit onder de titel ‘Het Beloofde Land’ (‘The Promised Land’).

Op Twitter gaan de groene stoeltjes viraal en worden ze onder meer naast een foto van een Zuid-Afrikaans strand in 1989 geplaatst, toen er door de apartheidspolitiek in dat land gescheiden strandzones voor blanken en zwarten bestonden.

In die tweet lijken de stoelen groter dan de mensen vlakbij. We proberen de locatie van de stoelen te achterhalen om zo de juiste context te kennen. De beelden worden steeds gelinkt aan Israël, het land dat wereldwijd het verste staat in de vaccinatie van de bevolking tegen covid-19.

De Hebreeuwse tekst op de rechtse stoel doet vermoeden dat het inderdaad om een foto uit Israël gaat. Die tekst is letterlijk vertaald ‘Tel Aviv-Yafo – geïmmuniseerden met vaccin’, wat dus aanleunt bij de Engelse tekst. Op beide stoelen vinden we een logo met daarin de woorden ‘Tel Aviv-Yafo’. Het blijkt om het logo te gaan van de Israëlische stad Tel Aviv Yafo, kortweg Tel Aviv.

We zoeken naar meer beelden van de twee objecten. We doen dat niet via een omgekeerde zoekfunctie met de afbeelding. Dat levert namelijk vergelijkbare beelden op, terwijl we net andere perspectieven zoeken. We geven in Google de exacte Engelse tekst in, met toevoeging van de kleur ‘groen’. Zo zoekt Google naar afbeeldingen die de specifieke tekst en veel groen bevatten.

We krijgen beelden vanuit andere perspectieven van dezelfde objecten. Zo kwamen de strandstoelen aan bod in een reportage over covid-19 in Europa op de Russische tv-zender Moskou 24. Daarin worden de strandstoelen ‘reclame’ genoemd. Wederom valt op hoe groot ze zijn.

We bezoeken het strand van Tel Aviv op Google Maps. We vergelijken het beeld uit de Russische reportage (boven) met een foto op Google Maps (onder). Die foto is genomen aan het gekleurde gebouw in de achtergrond (gele kader). We zien hetzelfde speeltuig (paarse kaders) en dezelfde pergola (witte kaders). Zo vinden we de exacte locatie waar de gigantische ‘strandstoelen’ staan.

Tussenin zien we ook de achterkant van de twee ‘strandstoelen’ (rood kader). We weten nu dat de twee grote objecten op Frishman Beach staan. Op websites over dit strand vinden we oudere foto’s van de nepstoelen, deze keer met als opschrift ‘I Love Tel Aviv’.

In 2019 was Israël gastland voor het Eurovisiesongfestival. Toen werden de reuzenstoelen gebruikt om dat evenement te promoten, zo blijkt uit een foto die The Guardian op 11 mei 2019 publiceerde.

Terug naar 2021. Een van de recentere foto’s van de stoelen dateert van 28 februari 2021. Hierop zien we dat het Engelse opschrift werd verwijderd.

Waarom werd het doek verwijderd? En wat was de bedoeling van de verwijderde tekst?

We mailen met de woordvoerder van de stad Tel Aviv, Eytan Halon. Hij schrijft ons: ‘De tekst op de stoelen was een onderdeel van een campagne om het brede publiek aan te moedigen zich te laten vaccineren. We maakten een fout in de bewoording en onze boodschap werd anders geïnterpreteerd dan bedoeld.’

Halon wijst erop dat de Hebreeuwse tekst ‘gevaccineerd zijn in Tel Aviv-Yafo’ betekent, wat een verschil is met de ‘exclusief gereserveerd voor gevaccineerden’ in het Engelse opschrift. Halon: ‘Daarom is op 28 februari besloten om dat opschrift te verwijderen. Het zal in de komende dagen worden vervangen.’

Halon stuurt in een volgende mail, op 2 maart, ‘een foto die deze ochtend is genomen, met een andere boodschap, deze keer identiek in het Hebreeuws en het Engels’. De boodschap heeft niets meer met vaccins te maken. Nu staat er in de twee talen: ‘Ik hou van Tel Aviv-Yafo.’

Halon benadrukt dat het om een ingetrokken campagne met een vertaalfout gaat. De foto vormt dus géén bewijs dat een apart deel van het strand van Tel Aviv voorbehouden zou zijn voor gevaccineerden: ‘Geen stoelen of publieke ruimtes, zoals het strand, zijn momenteel toegewezen of zullen ooit worden toegewezen aan gevaccineerde personen.’

Israël werkt wel met een systeem met een groene kaart, waarmee mensen kunnen bewijzen dat ze gevaccineerd zijn. Die kaart – in de vorm van een app met QR-code – kan bijvoorbeeld gevraagd worden om toegang te krijgen tot culturele evenementen. Volgens The Guardian wordt dat Israëlische vaccinpaspoort gebruikt om exclusieve toegang te geven tot fitnesscentra, hotels, theaterzalen en concerten.

Over een opdeling van de publieke ruimte of het ontzeggen van strandstoelen voor niet-gevaccineerden vinden we niets terug.