Factcheck: nee, TikTok-video toont geen ‘nucleaire aanval op Brussel’

Een virale video op TikTok toont een rookwolk boven Brussel. Volgens een opschrift zou het gaan om een ‘nucleaire aanval’. Nogal wat mensen blijken dat te geloven. Er is nochtans nog nooit een kernbom op Brussel gevallen. Mogelijk is de rookpluim afkomstig van een energiecentrale in Drogenbos.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 3 oktober plaatst iemand een video op TikTok  (hier gearchiveerd) met Frans opschrift ‘nucleaire aanval Brussel’. Vanuit een auto wordt een witte rookpluim gefilmd. We horen een loeiende sirene en nucleaire logo’s onderaan het beeld flikkeren rood en geel. De video werd 120 keer gedeeld en al 41.700 keer bekeken. 

Veel mensen reageren met lachende emoji’s op de beelden, anderen vinden het ongepast en enkelingen stellen dat het echt is of juichen het toe. Het feit dat de Russische president Vladimir Poetin dreigt met het inzetten van kernwapens in de oorlog met Oekraïne, maakt dat een potentiële nucleaire aanval meer mensen bezighoudt. Grappenmakers kunnen daarop inspelen met zeer simpel geproduceerde filmpjes op sociale media. 

Dat er geen nucleaire aanval op de hoofdstad van Europa heeft plaatsgevonden, is nu overduidelijk. Maar op het moment dat de video werd gepost, was niet iedereen daar zeker van, zo blijkt uit de commentaren. Onnodige paniekreacties zijn daardoor niet uitgesloten.

De video bevat nochtans al een eerste aanwijzing dat het niet om een echte aanval gaat. Dat de loeiende sirene geen deel uitmaakt van de originele video staat onder de video duidelijk aangegeven (groen kader). De muzieknootjes naast ‘Wow. Siren · Alarm A (High) – MANURE SOUND’ geven aan dat het geluidseffect werd toegevoegd aan de beelden. 

Waar werden deze beelden opgenomen? En wat zien we dan wel?

We laden een screenshot van de video op in Google Lens en zoomen in op het zichtbare monument. Volgens de zoekmachine zou dat monument zich bevinden aan de Naamsepoort (paars kader), een plaats langs de Brusselse kleine ring ter hoogte van de Naamsestraat en de Elsensesteenweg.

Als we die locatie in Google Streetview (links) vergelijken met de TikTok-video (rechts), dan komen het monument (paarse kaders), een gebouw in de achtergrond (groene kaders) en een lantaarnpaal (gele kaders) overeen. De video werd dus daadwerkelijk opgenomen aan de Naamsepoort.

We nemen contact op met de brandweer van Brussel en vragen of zij in die buurt recent een brand moesten blussen die de rookpluim kan verklaren. Brandweerwoordvoerder Walter Derieu vermoedt dat het niet om een brand gaat: ‘Het betreft een witte rookpluim, terwijl een rookpluim van een brand donker van kleur is.’

Als we geen brand zien, wat dan wel? In de commentaren onder de video suggereert iemand dat we de gascentrale van Engie in Drogenbos zouden zien. 

Kan dat kloppen?

Om dit na te gaan trekken we op de TikTok-video een loodlijn van het monument via een gebouw in de achtergrond naar de rookpluim (gele lijn rechts). We trekken diezelfde lijn op satellietbeelden van Google Earth (links) om te achterhalen waar de rookpluim vandaan zou kunnen komen. Bij de rode pijl komen we inderdaad uit bij de gascentrale van Engie in Drogenbos.

Als we inzoomen op die plek zien we duidelijk de aanwezigheid van een koeltoren.

Op verschillende archiefbeelden van deze elektriciteitscentrale zien we witte rook opstijgen op die plek. 

Op de website van Engie lezen we dat de gasturbine in 1976 werd geïnstalleerd. Vandaag dient ze als reserve-eenheid. Volgens Engie werkt de elektriciteitscentrale hoofdzakelijk op gas en bevatten de uitlaatgassen ‘CO2, waterdamp en zeer kleine hoeveelheden stikstofoxyden’. Uit de koeltoren komt alleen waterdamp: ‘de opgewarmde lucht verlaat de koeltoren in de vorm van een witte waterdamppluim’.