Factcheck: nee, stress tijdens de zwangerschap bepaalt het geslacht van de baby niet

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Stress tijdens de zwangerschap bepaalt het geslacht van de baby.’ Dat lazen we in Goed Gevoel. Maar dat moet ernstig genuanceerd worden.

In Goed Gevoel lazen we dat stress tijdens de zwangerschap het geslacht van de baby bepaalt. Er wordt verwezen naar een onderzoek van de universiteit van Granada, waaraan 108 zwangere vrouwen deelnamen. ‘Wat bleek? Gestreste moeders krijgen dubbel zo vaak een meisje.’ Als we het onderzoek online opzoeken, blijkt die laatste uitspraak veel te kort door de bocht. Bij de 108 vrouwen werd zowel hun biologische stress gemeten – op basis van het cortisolniveau in een haarstaal – als hun psychologische stress, met een vragenlijst. Alleen de biologische stress bleek een invloed te hebben: vrouwen die een meisje kregen, hadden gemiddeld een bijna dubbel zo hoog cortisolniveau tijdens het eerste trimester van hun zwangerschap.

‘Dat onderzoek bevat toch wat zwakke punten’, vindt professor Yves Jacquemyn, diensthoofd gynaecologie UZ Antwerpen. ‘Het opvallende resultaat heeft vooral te maken met de beperkte groep van 108 vrouwen. Bovendien werd geen rekening gehouden met deelneemsters die afhaakten wegens zwangerschapsverlies – het geslacht van die baby’s werd ook niet onderzocht. Daarnaast moet je een duidelijk onderscheid maken tussen biologische en psychologische stress. Dat laatste is wat de meeste mensen als stress beschouwen: spanning en zenuwen. Maar die stress heeft dus geen effect, aldus deze studie. Biologische stress, die meetbaar is via cortisolwaarden, wordt beïnvloed door spanning, maar ook door factoren als vervuiling en voedsel.’

Dat biologische stress dus wél een rol speelt, is op zich niet nieuw, benadrukt Jacquemyn. ‘We weten al langer dat er in periodes van grote “stress”, zoals oorlogen of natuurrampen, meer meisjes dan jongens worden geboren. Daarover werd in de jaren 70 al de evolutionair-biologische Trivers-Willard-hypothese gepubliceerd. Die stelt grofweg dat sterke mannen zich gemiddeld meer voortplanten dan sterke vrouwen, maar dat zwakke vrouwen zich meer voortplanten dan zwakke mannen. Uit een reviewartikel blijkt dat na de aardbeving in Japan in 2011 en na de financiële crisis in 2007 er plots meer meisjes geboren werden. Dat was bijvoorbeeld ook het geval na de dood van prinses Diana in het Verenigd Koninkrijk. En ook moslima’s die vasten tijdens de ramadan terwijl ze net zwanger zijn, hebben meer kans op een meisje. Daarnaast weten we ook dat in gezonde situaties iets meer jongens dan meisjes worden geboren: 13 jongens per 12 meisjes. Die “overdaad” raak je dus kwijt in periodes van stress, omdat jongetjes al vanaf het embryonale niveau iets zwakker zijn. Jongens grootbrengen vraagt iets meer investering, wat in harde tijden moeilijker is.’

Ook professor Johan Verhaeghe (gynaecologie, UZ Leuven) vindt dat de resultaten van dit beperkte onderzoek niet zomaar veralgemeend kunnen worden. ‘Ze passen inderdaad in de algemene hypothese dat moeders in minder goede conditie eerder een meisje krijgen dan een jongen. Niet omdat er dan minder jongens verwekt worden, wel omdat er meer zwangerschapsverlies is van mannelijke foetussen. Ze zijn iets kwetsbaarder en hebben een hoger geboortegewicht, waardoor de “investering” iets groter is. We zien ook dat jongens die prematuur worden geboren, een lagere overlevingskans hebben dan meisjes. Vrouwen zijn dus het sterke geslacht, al lang voor de geboorte.’