Factcheck: nee, Russen worden niet verplicht achteraan te zitten in Letse bussen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Online circuleert een foto van een Lets-Russische sticker die zou aangebracht zijn in Letse bussen. Daarop staat te lezen dat Russischsprekenden achteraan in de bus moeten gaan zitten. De foto is echt, maar de sticker is niet door de Letse openbaarvervoermaatschappij aangebracht. 

Op 18 september wordt in het Nederlandse Telegramkanaal Berichten uit Donbass, dat 3000 leden telt, een afbeelding van een sticker gepost (hier gearchiveerd). De foto zou in een bus in Letland zijn genomen.

‘Rassendiscriminatie is gelegaliseerd. Letland, in de bus. “De zitplaatsen voor de Russischsprekende mensen zijn alleen achteraan in de bus.’ De foto wordt ook nog gepost in een ander Nederlandstalig Telegramkanaal en op Facebook (hier en hier gearchiveerd).

Het Telegrambericht linkt naar een tweet van de Russische politieke commentator Maria Dubovikova, die de afbeelding dezelfde dag op haar Twitter postte (hier gearchiveerd).

Verhouding Rusland-Letland

Tot hun onafhankelijkheid in 1991 maakte Letland deel uit van de Sovjet-Unie. Daardoor heeft het land een historische band met grote buur Rusland. Vijfendertig procent van de Letse bevolking spreekt bovendien Russisch, het hoogste percentage in Europa. Maar op politiek vlak varen beiden landen een andere koers. Letland maakt sinds 2004 deel uit van de Europese Unie. Op 24 februari, de dag van de Russische invasie in Oekraïne, veroordeelden de Letse president Egils Levits en de Letse eerste minister Krišjānis Kariņš het Russische manoeuvre. Andere Letse politici volgden hun voorbeeld.

Uit een enquête afgenomen in juli 2022 door het Letse databureau SKDS bleek dat amper 20 procent van de Letten een positief beeld heeft over Rusland. In 2010 was dat nog 64 procent.

Op 21 september verklaarde de Letse overheid dat Russen die vluchten uit angst voor mobilisatie niet welkom zijn in het land. De verklaring kwam na de speech van de Russische president Vladimir Poetin op 21 september, waarin hij verklaarde dat Rusland zou overgaan naar een partiële mobilisatie en 300.000 extra manschappen naar het Oekraïense front zal sturen. 

Gaat het om een officiële sticker?

We vertalen de afbeelding met Google Lens. 

Vertaald gaat de tekst als volgt: ‘Beste passagiers! Zitplaatsen voor Russischsprekenden alleen achteraan in de bus. Aandacht! Stoelen voor Russischsprekenden zijn alleen achteraan in de bus!’ De bovenste twee zinnen zijn in het Lets geschreven, de twee onderste in het Russisch. 

In de hoofdstad Riga wordt het openbaar vervoer uitgebaat door overheidsbedrijf Rīgas satiksme. We gaan naar de Twitteraccount van het bedrijf en zoeken of er iets vermeld staat over de sticker. Ja, zo blijkt. In een reactie op een tweet van een Letse vrouw, gepost op zaterdag 17 september, maakt het bedrijf duidelijk dat het de stickers niet zelf heeft aangebracht. 

In de reactie lezen we dat ‘de boodschap zonder toestemming is geplaatst’. Het bedrijf stelt ook dat het zijn werknemers heeft gevraagd om de stickers weg te halen, en vraagt naar meer specifieke gegevens over de locatie van de stickers.

De Georgische factcheckers van MythDetector factcheckten de foto ook en kwamen tot dezelfde conclusie. De foto werd op 17 en 18 september op Russische mediawebsites gepubliceerd en circuleerde eveneens op een Russisch Telegramkanaal. Daar werd de afbeelding 50.500 keer gezien (hier gearchiveerd).

De Baltische factcheckers van Re:Baltica namen contact op met de persverantwoordelijke van Rīgas satiksme Baiba Bartasevica – Feldmane. Zij verklaarde dat ‘op zaterdagavond, toen onze voertuigen de parken en depots zijn binnengereden, onze medewerkers het interieur van de voertuigen hebben gecontroleerd, maar geen stickers hebben teruggevonden.’ 

Daarnaast merkt MythDetector op dat Rīgas satiksme elektronische aankondigingsborden gebruikt en dat er een spellingsfout in het Letse deel van de stickertekst staat.