Factcheck: nee, ‘oversterfte’ bij kinderen niet gelinkt aan coronavaccins [GRAFIEK]

Ondernemer Vincent Vandeputte stelt dat er een correlatie is tussen vermeende oversterfte bij kinderen en de coronavaccinatie. Dat klopt niet. Vooral bij Europese kinderen jonger dan vijf zien we iets hogere sterftecijfers en zij werden niet gevaccineerd. In België is er geen sprake van oversterfte bij kinderen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 14 februari publiceert Vincent Vandeputte een video op zijn Facebookpagina over kindersterfte en coronavaccins (hier gearchiveerd). Ondernemer Vandeputte publiceert sinds de coronacrisis geregeld videoboodschappen over corona. Deze video werd 113 keer gedeeld en 7600 keer bekeken.

Vanaf 1:08 zegt Vandeputte het volgende over de vaccinatie van kinderen tijdens de coronacrisis: ‘Er was geen reden om kinderen te gaan inspuiten. […] Ondertussen blijkt dat er op lange of middellange termijn wel degelijk problemen zijn, als je kijkt naar de oversterftecijfers die ik hieronder zal posten in een officiële grafiek. [Die tonen] de oversterftecijfers bij kinderen voor vaccinatie en na vaccinatie. Dan zie je dat [we] van geen oversterfte – zelfs een negatieve oversterfte – naar [een positieve oversterfte] van 1953 kinderen in Europa [zijn gegaan]. Die kinderen zijn met stellige zekerheid overleden en vallen te betreuren. Is er een causatie met de vaccinatie? Nee, er is alleen een correlatie. Dat is een hele discussie, maar die grafiek spreekt echt wel boekdelen.’

In het commentaar onder de video plaatst Vandeputte deze grafiek. Iemand vraagt een ‘exacte link’ van de grafiek. Anderen bedanken hem ‘om dit te durven aankaarten’ of reageren emotioneel: ‘Dit breekt mijn hart.’ 

De grafiek (zie hieronder) zou de oversterfte bij kinderen van nul tot veertien jaar tonen in Europa voor en na de verspreiding van de coronavaccins. Voor de vaccinatiecampagne zou die -132 bedragen en na de vaccinatiecampagne +1953. Als bron voor de cijfers wordt EuroMOMO aangegeven. EuroMOMO is een organisatie die sterftecijfers monitort in 28 Europese landen en regio’s met als doel om ‘sterfteoverschrijdingen in verband met seizoensgriep, pandemieën en andere bedreigingen van de volksgezondheid op te sporen’. Op hun site vinden we de grafiek echter niet terug. 

Wat toont die ‘officiële grafiek’? En is er een verband tussen vaccinatie en oversterfte bij kinderen?

We laden de grafiek op bij Google Afbeeldingen. De grafiek werd eerder gepubliceerd op de site The Daily Expose. Die website verspreidde eerder pseudowetenschap en complottheorieën, volgens de website Media Bias/Fact Check die online nieuwsmedia beoordeelt op hun geloofwaardigheid. Knack onderzocht eerder al onware claims van The Daily Expose over vaccins.

The Daily Expose publiceerde op 12 februari een artikel met als titel ‘Kinderen doden voor winst: Europa lijdt onder piek van 1580% in kindersterfte na goedkeuring door EMA van COVID-vaccin voor kinderen’. Het EMA is het Europees Geneesmiddelenbureau dat toeziet op geneesmiddelen in de Europese Unie.

In het artikel toont The Daily Expose waar de cijfers vandaan komen. De cijfers kloppen en zijn effectief afkomstig van EuroMOMO. ‘Het geheel is echter misleidend,’ stelt demograaf Patrick Deboosere (VUB). ‘Men gebruikt cijfers om voor zijn eigen kar te spannen, maar enige bewijslast bevat deze grafiek niet.’

1) Wat betekenen deze cijfers?

De aangehaalde cijfers van EuroMOMO gaan over oversterfte. Deboosere: ‘Oversterfte betekent hogere sterfte dan de sterfte die we normaal zouden verwachten. Klassiek wordt die verwachte sterfte berekend door het gemiddelde te nemen van de drie of vijf voorafgaande jaren. EuroMOMO werkt een beetje anders. Zij vergelijken de sterftecijfers niet met een gemiddelde van de voorgaande jaren, maar met een model dat rekening houdt met trends op de lange termijn  Voor kindersterfte tot 14 jaar hebben ze dat gemodelleerd op basis van een lange dalende trend in sterfte bij pasgeborenen.’ 

De dalende gemodelleerde trend hierboven zien we duidelijk in de stippellijnen. Deboosere: ‘Dit model trekt de daling van sterftes bij pasgeborenen die we al lange tijd kennen door. Sinds enkele jaren zien we echter een vertraging in die dalende trend en in een aantal landen zelfs een stagnatie of lichte stijging in de sterftecijfers bij nuljarigen. Dat zien we bijvoorbeeld in Frankrijk en Nederland. Er is dus geen hogere sterfte ten opzichte van het verleden, maar alleen een “oversterfte” ten opzichte van een wellicht  ten onrechte te sterk gemodelleerde dalende trend.’ 

EuroMOMO geeft zelf aan dat de cijfers omzichtig moeten geïnterpreteerd worden: ‘EuroMOMO detecteert in feite niet meer sterfgevallen onder de 0- tot 14-jarigen tijdens de huidige Covid-19-pandemie dan in de periode vóór de Covid-19-pandemie. Ook al suggereren de gecumuleerde resultaten die op de EuroMOMO-website worden gerapporteerd, dat wel.’ 

Het model geeft dus een vertekend beeld, maar het gaat ook om lage absolute cijfers. ‘Voor 2022 gaat het om enkele overlijdens per dag op een totaal van ongeveer 65 miljoen kinderen van 0 tot 14 jaar’, legt Deboosere uit. ‘De sterftecijfers in deze groep zijn zo laag dat toevalsschommelingen al grote procentuele verschillen kunnen geven.’

2) Kan er een link zijn met de coronavaccins? 

Coronavaccins voor kinderen kunnen in België maar vanaf vijf jaar toegediend worden. Dit geldt ook voor andere EU-lidstaten. Deboosere: ‘Sterfte voor de leeftijdsgroep 0-14 jaar is vooral geconcentreerd bij de geboorte: nuljarigen vertegenwoordigen doorgaans meer dan de helft van de totale sterfte in die leeftijdsgroep. De groep 0-4 jaar maakt samen ongeveer driekwart uit van de totale sterfte bij kinderen.’

‘De groep waar we die stijging vaststellen, is dus de groep die niet wordt gevaccineerd. In dat opzicht is het totale onzin om vaccinatie te linken aan een stijging van sterfte bij voornamelijk de nuljarigen.’ Enige link, laat staan causatie, tussen vaccinatie en ‘oversterfte’ toont de grafiek dus niet aan. 

Als we inzoomen op de grafiek van EuroMOMO zien we wel een échte piek op het einde van 2022. 

Hoe valt die te verklaren? ‘In de maanden november en december 2022 was er in verschillende Europese landen effectief een oversterfte bij kinderen’, weet Deboosere. ‘Die valt wellicht te verklaren door het respiratoir syncytieel virus (RSV). Dat veroorzaakt een luchtweginfectie die zeer vaak voorkomt bij zuigelingen.’ Het RSV-virus veroorzaakte ook in België meer ziekenhuisopnames, meldt De Standaard.

België is een land met een relatief hoge vaccinatiegraad, ook bij kinderen. Toch zien we voor ons land een daling van sterfte in het algemeen bij kinderen tussen nul en veertien jaar in de voorbije jaren. Deboosere: ‘Voor 2022 gaat het om voorlopige cijfers maar ik verwacht alleen nog mogelijke substantieel hogere cijfers voor de nuljarigen.’

Professor biostatistiek Niel Hens (UHasselt) bevestigt: ‘Voor België is er geen oversterfte voor de jongere leeftijdsgroepen in de afgelopen drie jaren.’

Deboosere concludeert: ‘De circulerende grafiek instrumentaliseert statistiek in functie van een agenda op een zeer oppervlakkige manier. De persoon die deze grafiek maakte kent niets van statistiek of is van zeer slechte wil.’ Eerder deed een vergelijkbare misleidende grafiek van The Daily Expose ook de ronde in Italië. 

We konden Vincent Vandeputte, die de grafiek in Vlaanderen verspreidde, niet bereiken voor commentaar. 

We konden Vincent Vandeputte, die de grafiek in Vlaanderen verspreidde, niet bereiken voor commentaar.

*UPDATE: Omdat we geen bericht achterlieten, was het voor Vandeputte niet mogelijk om te reageren voor de publicatie van deze factcheck. Achteraf nam hij wel contact op met Knack. Hij wenste toen niet inhoudelijk in te gaan op het stuk.