Factcheck: nee, NOS verzwijgt massaprotest in Brazilië niet

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens berichten op sociale media zou de Nederlandse openbare omroep NOS een groot protest in Brazilië ’tegen de terreur’ doodzwijgen. Om dat punt te maken, worden twee steunmanifestaties voor president Jair Bolsonaro aangehaald. De eerste, die van juni 2021 dateert en slechts enkele duizenden deelnemers telde, haalde het NOS-nieuws inderdaad niet. Over de tweede berichtte de omroep wel degelijk.

Op 29 januari plaatst iemand een bericht met een videoclip op Facebook (een gearchiveerde versie zonder de clip vindt u hier).* Het bijschrift bij de video luidt: ‘Ook Brazilië met velen op de been tegen de terreur. Ook hier even helpen met DELEN wegens achterstanden bij de NOS.’ Volgens het bijschrift zou het dus gaan om een protest ’tegen de terreur’, in Brazilië, en zou hierover niet bericht worden bij de Nederlandse openbare omroep. De video wordt 263 keer gedeeld.

Mensen die de video delen, lijken ervan uit te gaan dat het recente beelden uit Brazilië zijn. Iemand stelt dat er ‘iets aan de hand lijkt in Brazilië’. Een ander associeert de NOS met ‘fake news’ omdat de omroep niet over deze feiten bericht. Er wordt gesteld dat de reguliere media hun job niet naar behoren doen door een belangrijk nieuwsitem te verzwijgen. We onderzoeken of dit klopt.

De video werd gekopieerd van het TikTok-account @_bolsonaro_2022. Op dat account vinden we diezelfde video (hier gearchiveerd) terug in hogere kwaliteit. De video werd 322.000 keer bekeken. De hashtags verwijzen naar de Braziliaanse president Jair Bolsonaro en de komende verkiezingen in het land op 2 oktober 2022. Van waar of wanneer de beelden dateren wordt niet vermeld. De video werd opgeladen op 27 januari 2022.

We maken een screenshot van een videofragment waarin een groep motorrijders te zien is (0:08) en laden het op in de Russische zoekmachine Yandex. Zo komen we uit bij een Twitterbericht van Eduardo Bolsonaro (rood kader), een zoon van de president, van 13 juni 2021.

Dat Twitterbericht (hier gearchiveerd) bevat vier foto’s met beelden van motorrijders.

Als we één van die foto’s (links) vergelijken met het screenshot op TikTok, dan zien we dat de beelden op ongeveer dezelfde locatie werden genomen. We zien dezelfde begroeiing naast de autoweg (gele en rode kaders) en ook de bergkam in de achtergrond komt overeen (blauwe kaders).

De foto’s op Twitter tonen dus hetzelfde evenement als in het videofragment. We zien een optocht van 6661 motorrijders, onder wie president Bolsonaro, op 12 juni 2021 nabij São Paulo. Dat schrijft de Braziliaanse krant Folha de S.Paulo aan de hand van een telling bij een tolkantoor waar de motorrijders passeerden. Over die optocht ging het bericht de ronde dat het ging om een wereldrecord met 1,3 miljoen motorrijders, maar daarvoor vonden de Braziliaanse factcheckers van Globo geen bewijs. Volgens Globo sprak Bolsonaro de motorrijders ook toe en pleitte hij tegen het dragen van mondmaskers en social distancing.

Over deze manifestatie vonden we niets terug op de site van de Nederlandse publieke omroep NOS. Dat is ook niet zo verwonderlijk vermits het gaat over een vreedzaam protest van enkele duizenden aan de andere kant van de wereld.

De video bevat ook beelden van grote mensenmassa’s. Waar komen deze beelden vandaan? We nemen een nieuw screenshot en laden het op in Yandex. Zo komen we uit bij een foto op de site paudal.com (rood kader).

We vergelijken die foto (links) met een screenshot uit de video (rechts) en zien dezelfde Braziliaanse vlag hangen aan een hijskraan (gele kaders).

Met deze foto doen we een nieuwe zoekactie met Google Afbeeldingen. Zo komen we uit bij een video van Euronews die online kwam op 7 september 2021.

Als we die video (0:35) vergelijken met een screenshot van de TikTok-video (0:21), dan zien we dat een blauwe tent (rode kaders) en een rij met trucks tussen een mensenmassa (gele kaders) overeenkomen.

Die mensen in de Braziliaanse hoofdstad Brasilia luisterden naar een speech van Jair Bolsonaro waarin hij zich kant tegen de inmenging van het Hooggerechtshof. Het Hooggerechtshof in Brasilia begon een onderzoek naar mogelijke antidemocratische activiteiten en het verspreiden van valse informatie door medestanders van Bolsonaro. Die noemde dat vervolgens “ongrondwettelijk” en een schending van de vrijheid van meningsuiting. De reportage vermeldt ook betogingen tegen Bolsonaro in andere steden. 7 september is de Dag van de Onafhankelijkheid in Brazilië en deze beelden dateren van die dag in 2021.

We weten nu wat de beelden van de mensenmassa tonen: vreedzaam protest van Brazilianen die zich achter Bolsonaro tegen het Hooggerechtshof scharen. En van wanneer ze dateren: 7 september 2021.

Heeft de Nederlandse openbare omroep hierover bericht? We zoeken naar artikels over Bolsonaro op de site nos.nl (rood kader) in de maand september 2021 (paars kader). Zo komen we uit bij het artikel ‘Bolsonaro brengt tienduizenden op de been op onafhankelijkheidsdag Brazilië’.

De NOS schrijft dat ‘in grote steden in Brazilië aanhangers en tegenstanders van president Jair Bolsonaro de straat zijn opgegaan’. Dat nieuws haalde dus wel de Nederlandse pers.