Factcheck: nee, Nieuw-Zeelandse oud-premier Jacinda Ardern heeft niet opgeroepen tot censuur

Volgens socialemediagebruikers en een alternatieve nieuwssite zou de Nieuw-Zeelandse oud-premier Jacinda Ardern in een speech gezegd hebben dat censuur noodzakelijk is om de vrijheid van meningsuiting te kunnen beschermen. Dat klopt niet. Ardern zegt dat ze de strijd tegen desinformatie wil opvoeren en dat ze daarvoor oplossingen ziet in diplomatie en dialoog. Over censuur spreekt ze niet.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media is er commotie over vermeende uitspraken van de Nieuw-Zeelandse ex-premier Jacinda Ardern. Volgens sommige socialemediagebruikers zou ze opgeroepen hebben tot censuur ‘om de vrijheid van meningsuiting te kunnen beschermen’ (hier gearchiveerd).

Een invloedrijk account met meer dan 160.000 volgers deelde die claim en bereikte daarmee meer dan een miljoen gebruikers op X (voorheen Twitter). Het bericht bevat ook een video van een speech van Ardern. Die post werd al meer dan tien keer geliket en bijna 6000 mensen beslisten om het te delen.

Het bericht werd ook opgepikt door een Nederlandstalige alternatieve nieuwssite (hier gearchiveerd). Die site gebruikte de vermeende quote in een artikel over voormalig Eurocommissaris Frans Timmermans. Hij is lijsttrekker voor het kartel van de Nederlandse partijen GroenLinks en PvdA. Volgens het artikel sturen zowel Timmermans als Ardern aan op censuur ‘want ze willen minder vrijheid van meningsuiting’. 

Debat tijdens Algemene Vergadering Verenigde Naties

Via een link in een van de posts vinden we de speech met de vermeende quote terug op YouTube. De video werd meer dan een jaar geleden gepost op het officiële YouTube-account van de Verenigde Naties. In het bijschrift lezen we dat Ardern de speech hield tijdens de 77e sessie van de Algemene Vergadering van de VN op 23 september 2022 in New York.

In de speech heeft Ardern het over de impact van zaken zoals natuurrampen, extreem weer, hongersnood en de coronapandemie. ‘Verlies brengt een kans voor reflectie met zich mee’, duidt ze die keuze van onderwerp. Ze roept op om te leren uit die zaken en vooral uit de pandemie die de wereld zo lang in zijn greep heeft gehad. Vooral internationale samenwerking en instellingen als de VN kunnen volgens haar soelaas brengen.

Het fragment waarnaar zowel sociale mediagebruikers als het artikel op de alternatieve nieuwssite verwijzen, komt inderdaad voor in de bijna zeventien minuten lange speech van Ardern (13:28). Het Nieuw-Zeelandse Newsroom heeft de transcriptie van haar volledige speech op zijn website gepubliceerd. In de voorafgaande minuten had ze het vooral over klimaatverandering, de Russische aanval op Oekraïne en de nood van nucleaire ontwapening. De clip eindigt ongeveer wanneer haar speech eindigt. Ze sluit enkel nog af met een gezegde in het Maori, de inheemse taal van Nieuw-Zeeland. 

Terroristische aanslagen

Verder heeft Ardern het over desinformatie en cyberaanvallen als een moderne vorm van oorlogsvoering. Ze roept op om desinformatie op dezelfde manier te behandelen als de wapens uit het verleden. ‘We creëerden toen internationale regels, normen en verwachtingen. We zagen die nooit als een bedreiging voor onze vrijheid, maar als bescherming ervan’, vertelt ze. 

Volgens de verspreiders van de clip zou Ardern ‘gezegd hebben’ dat censuur nodig is om vrijheden zoals de vrijheid van meningsuiting te beschermen. Maar het woord censuur komt in de volledige speech niet voor.

Voor de clip begint, heeft ze het zelfs nog over het belang van een vrij, veilig en open internet (11:47). Als voorbeeld voor zo’n vrij, veilig en open internet haalt Ardern de terroristische aanslag in het Nieuw-Zeelandse Christchurch aan. Tijdens die daad van terrorisme werden twee moskeeën door een racistische terrorist aangevallen. Hij streamde de aanslag live op het internet. Ardern hoopt door internationale samenwerking te voorkomen dat terroristen de mogelijkheid hebben hun daden zo te verspreiden. Na die getuigenis begint de clip waar de socialemediagebruikers naar verwijzen.

Ze heeft het in het videofragment over mis- en desinformatie. Dat is het bewust en onbewust verspreiden van foutieve informatie. Ze haalt ook de gevoeligheid van die discussie aan: ‘Als leiders zijn we er ons  terecht van bewust dat zelfs de voorzichtigste aanpak van desinformatie zou kunnen geïnterpreteerd worden als vijandig tegenover de vrijheid van meningsuiting die we allen zo hoog in het vaandel dragen.’ (13:58). Verder geeft ze toe geen concreet antwoord op desinformatie te hebben, maar dat het probleem desondanks niet aan de kant geschoven mag worden.

Midden in de clip knipt de maker plots naar een ander beeld. Een deel van de oorspronkelijke speech is dus bewust weggelaten (15:13). Net in dat deel gaat Ardern dieper in op wat volgens haar de oplossing wél kan zijn: ‘diplomatie, dialoog, samenwerken rond oplossingen die de mensenrechten niet ondermijnen, maar ze net versterken’.

Ardern was dus heel voorzichtig in haar speech. Ze nam het woord censuur niet in de mond en deed geen uitspraken die impliciet als censuur kunnen geïnterpreteerd worden. Ardern wil wel de strijd tegen desinformatie opvoeren. Ze verwijst hiervoor naar de gestreamde terroristische aanslag op Christchurch in 2019 en wil voorkomen dat terroristen in de toekomst op die manier sociale media kunnen blijven gebruiken om hun daden te verspreiden.