Factcheck: nee, niet al deze landen verboden gendertransitie-operaties voor minderjarigen

Op sociale media gaat een quote van de Canadese psycholoog Jordan Peterson rond met een lijst Europese landen die gendertransitie-operaties voor minderjarigen zouden hebben gebannen. Maar dat is niet voor alle landen op die lijst het geval.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op X (voorheen Twitter) gaat een foto rond die een quote toeschrijft aan de invloedrijke Canadese psycholoog en opiniemaker Jordan Peterson. De quote leest: ‘Noorwegen, Finland, Zweden, Nederland en het Verenigd Koninkrijk hebben nu gendertransitie-operaties voor minderjarigen verboden.’ Bij de quote staat een foto van Peterson zelf en een regenboogvlag met een streep door.

De foto werd onder meer gedeeld door een invloedrijke Amerikaanse Twitteraar (hier gearchiveerd). Via die post kregen al bijna zes miljoen mensen de foto te zien. Meer dan 15.000 mensen hebben de foto gerepost en ruim 129.000 mensen vonden de post leuk.

In de VS is momenteel een maatschappelijk debat aan de gang over de wenselijkheid van gendertransities bij minderjarigen met genderdysforie (het gevoel een ander gender te hebben dan werd toegewezen bij de geboorte). Dat debat kadert in een bredere strijd van sommige wetgevers om LGBTQ-vriendelijke wetgeving te installeren of bestaande wetgeving net te verstrengen of te verwerpen. Volgens CNN zouden in de VS al 19 staten wetten hebben gestemd die het moeilijker maken om genderbevestigende zorg toe te dienen. In vijf staten is het zelfs strafbaar. 

Ook in België staat genderdysforie bij kinderen al een tijdje in het centrum van de (media-)aandacht. Zo publiceerde het onderzoeksprogramma Pano van VRT NWS in maart van dit jaar nog een reportage over de medische behandeling van trans tieners. 

Inderdaad uitspraak van Jordan Peterson

Maar zijn gendertransitie-operaties voor minderjarigen nu verboden geworden in Noorwegen, Finland, Zweden, Nederland en het Verenigd Koninkrijk zoals velen op sociale media hebben lezen en geliked?

Volgens de foto zou de quote afkomstig zijn van een account met de naam @jordanpetersononsociety. Wanneer we naar dat account op zoek gaan, vinden we inderdaad een gelijkaardige post op Instagram (hier gearchiveerd). Het account deelde de quote samen met een video van Jordan Peterson. In die video doet Peterson inderdaad de uitspraak die hem wordt toegeschreven: ‘On the trans front for example: You know like Norway, and Finland, and Sweden, and Holland and the UK have now have now banned gender surgery for minors’. 

Hij legt zelf ook de link met de discussies in de Verenigde Staten rond het onderwerp. Hij veroordeelt dat sommige Democraten in Californië deze vormen van chirurgie ‘promoten’, terwijl ‘andere landen het net verbieden’.

Niet overal verboden

Wanneer we onderzoeken of al die landen effectief gendertransitie-operaties voor minderjarigen hebben verboden, klopt het al voor het eerste land in het lijstje niet. Noorwegen heeft volgens een eerdere factcheck van het Amerikaanse Associated Press (AP) zijn richtlijnen rond het toedienen van hulp bij gendertransities van minderjarigen niet gewijzigd. Volgens AP beveelt Noorwegen in de meeste gevallen geen chirurgische oplossing aan voor minderjarigen die een gendertransitie willen doorlopen, al is er ook geen streng ‘verbod’. Dat blijkt te kloppen, wanneer we de richtlijnen er zelf op nalezen.

Voor het tweede land dat Peterson oplijst, klopt zijn verklaring wel. In Finland zijn geslachtsoperaties voor minderjarigen verboden, maar zijn hormoonbehandelingen en puberteitsblockers dat niet. Volgens hun richtlijnen moet psychotherapie altijd de eerste behandeling voor jongeren met genderdysforie zijn. 

Zweden heeft vorig jaar nog beslist om zijn beleid omtrent gendertransities voor minderjarigen aan te passen. De nieuwe officiële richtlijnen, die in voege zijn sinds 2022, roepen op tot ‘voorzichtigheid’ bij zowel hormonale als operatieve behandelingen. Maar operatieve behandelingen zoals het verwijderen van borsten zijn voor minderjarigen wel nog altijd mogelijk in uitzonderlijke gevallen en dus niet ‘verboden’, zoals Peterson aangaf.

In het Verenigd Koninkrijk zijn de richtlijnen voor de medische omgang met genderdysforie terug te vinden op de website van de National Health Service (NHS). Daar staan operatieve behandelingen niet tussen de opties voor minderjarigen. Volgens de Society for Evidence Based Gender Medicine (SEGM) zou het Verenigd Koninkrijk in 2022 zijn gezondheidsmodel voor genderzorg omgegooid hebben. Maar die wijziging heeft niets veranderd aan de aanbevelingen rond operaties voor minderjarigen. Die vielen volgens de SEGM voordien ook niet onder het systeem van de NHS.

In Nederland zijn operaties alleen maar mogelijk vanaf achttien jaar en wanneer de sociale en/of hormonale transitie al is doorlopen. Vanaf het intreden van de puberteit en ten vroegste wanneer een kind 11 jaar is geworden, kan een hormonale behandeling worden gestart.

Niet recent

Zoals Peterson aangeeft is er ook in Europa heel wat aan het schuiven in het debat rond hoe er moet omgegaan worden met de medische behandeling van genderdysforie. Volgens The Atlantic is er in tegenstelling tot de Verenigde Staten in Europa wel een open debat tussen dokters aan de gang en zijn er daarom nog geen extra behandelingen gebannen.  

Maar het klopt niet dat dit debat tot recente wijzigingen in de aanpak van operaties bij minderjarigen heeft geleid. Zweden en het Verenigd Koninkrijk hebben hun aanpak dan wel recent bijgesteld, maar dit heeft geen effect op de toegang tot operaties voor minderjarigen. Uit cijfers van het European Union Agency for Fundamental Rights (FRA) kunnen we afleiden dat er sinds 2017 geen grote wijzigingen zijn doorgevoerd in de landen die Peterson heeft vermeld.

X heeft ondertussen al zelf context geplaatst bij de post op zijn platform. Onder de foto zijn nu links terug te vinden naar de factcheck van AP en een artikel van het Amerikaanse Forbes. De auteur van dat laatste artikel schrijft dat er in de laatste jaren in enkele Europese landen een shift is van een medische en in sommige gevallen chirurgische aanpak, naar een aanpak die meer focust op mogelijke samenhang met psychiatrische aandoeningen en hoe een transidentiteit zich ontwikkeld. Het gaat hier weliswaar slechts om het ‘limiteren’ van operaties, en niet over harde verboden. Dat komt overeen met wat we zelf konden lezen in de nationale richtlijnen.