Factcheck: nee, kleuterklassen zijn de voorbije vijf jaar niet groter geworden 

In een verkiezingsdebat in Terzake stelt Conner Rousseau (Vooruit) dat de kleuterklassen overvol zitten, en dat die situatie ‘is verergerd’ onder het beleid van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). Dat klopt niet: uit cijfers van de onderwijsadministratie blijkt dat het gemiddelde aantal leerlingen per leerkracht in het kleuteronderwijs tijdens de regeerperiode van Ben Weyts (2019-2024) licht is gedaald. Dat blijkt uit onderzoek in het kader van de Factcheckmarathon van de Lage Landen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 3 juni ging Vooruit-politicus Conner Rousseau in Terzake in debat met Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). ‘De kleuterklassen zitten overvol. Soms tot meer dan 30 kleuters in een klas. Dat is alleen maar verergerd onder uw beleid’, zei Rousseau tijdens dat debat (vanaf 09:35).

We nemen contact op met Vooruit-woordvoerder Niels Pattyn en vragen hem op welke bronnen Rousseau steunt voor zijn uitspraak. ‘Waarop we ons baseren om te stellen dat er soms klasgroepen zijn die tot meer dan 30 kleuters tellen? Kleuterklassen van 26 of 27 kleuters met één leerkracht voor de klas zijn geen uitzondering. Om deze grote groepen te managen zetten scholen noodgedwongen groepen samen, en dan krijg je klassen van bijvoorbeeld 52 kleuters met twee leerkrachten en één kinderverzorger. Scholen rapporteren geen cijfers van het aantal leerlingen per klas. Wij hebben dit zelf vastgesteld tijdens de vele schoolbezoeken.’

Wat Vooruit al dan niet zelf heeft vastgesteld, is uiteraard niet meer dan anekdotiek, en dus geen verifieerbaar bewijs.

Is de situatie met grote klasgroepen ‘erger geworden’ onder het beleid van minister Weyts?

‘Ben Weyts heeft tijdens deze regeerperiode sterk geïnvesteerd in kinderverzorgers om de druk op de kleuterleerkrachten te verminderen’, vervolgt Pattyn. ‘Een neveneffect van die maatregel is dat, door het lerarentekort, steeds meer kleuterscholen die kinderbegeleiders autonoom voor de klas zetten. In de periode 2017-2018 deed 15,8 procent van de scholen dat, in de periode 2021-2022 was dat 27,8 procent. Dat aandeel is dus bijna verdubbeld.’

De cijfers die Pattyn citeert, komen uit het antwoord dat minister Weyts op 1 september 2022 gaf op een schriftelijke vraag van Vlaams Parlementslid Hannelore Goeman (Vooruit).

Pattyn: ‘Die maatregel diende net om kleuterleerkrachten te ondersteunen bij zorgtaken, zodat de leerkracht kan focussen op het didactisch ondersteunen van de kinderen. Het feit dat die ondersteuners zelf voor de klas gezet worden, zonder dat ze daarvoor over de juiste opleiding beschikken, is een belangrijk alarmsignaal.’

Michaël Devoldere, de woordvoerder van Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) nuanceert: ‘Wanneer kinderverzorgers autonoom voor de klas staan, dan gaat dat vaak over zij-instromers die een opleiding tot kleuterleerkracht volgen, maar hun diploma nog niet hebben behaald.’

Niet-ingevulde vervangingen

Daarnaast baseert Rousseau zijn uitspraak volgens Pattyn op cijfers over niet-ingevulde vervangingen in het kleuteronderwijs. Het aantal niet-ingevulde vervangingen is de voorbije jaren toegenomen, zo bleek uit het antwoord van minister Weyts op een schriftelijke vraag van Vlaams Parlementslid Elisabeth Meuleman (Groen), dat dateert van 13 juni 2023. Het antwoord is terug te vinden in de bijlage. 

Dat afwezige leerkrachten minder vaak werden vervangen, vormt nog geen sluitend bewijs voor het feit dat de klasgroepen effectief groter zijn geworden.

Leerkracht-leerling-ratio

De woordvoerder van Ben Weyts laat weten dat de leerkracht-leerling-ratio – het gemiddelde aantal leerlingen per leerkracht – in de voorbije tien jaar in alle onderwijsniveaus is gedaald, ook in het kleuteronderwijs. 

In een persbericht van 16 april 2024 lezen we dat het aantal onderwijspersoneelsleden gestegen is van ongeveer 182.000 mensen in 2014 naar iets meer dan 210.000 in 2024 (+15 procent), maar dat ging over álle personeelsleden.

Nu zijn ook de cijfers in kaart gebracht voor de leerkrachten die effectief een lesopdracht hebben, en ook daar is een stijging opgetekend, zowel in het aantal ‘koppen’ (+14 procent) als in het aantal voltijdse opdrachten (+15 procent). In dezelfde periode is het aantal leerlingen minder sterk gestegen (+7 procent).’ 

In de voorbije tien jaar is het gemiddelde aantal kleuters per leerkracht in het kleuteronderwijs gedaald van 14,7 naar 12,9, zo blijkt uit de cijfers.

Sinds het aantreden van minister Weyts in 2019 blijkt die ratio licht afgenomen: van 13,4 in 2019 tot 12,9 in 2023. ‘De ratio is gebaseerd op het aantal leerkrachten dat in dienst is, met afwezigheden door ziekte is daarbij geen rekening gehouden’, bevestigt Weyts’ woordvoerder Michaël Devoldere aan de telefoon.

Mogelijk kunnen afwezige leerkrachten die niet werden vervangen in de praktijk dus wel een negatieve invloed hebben op het gemiddelde aantal kleuters per leerkracht.

Gemiddelden

Voor cijfers over de verhouding tussen het aantal leerkrachten en het aantal kleuters  verwijst Devoldere ook naar Statistiek Vlaanderen. ‘De leerling-leerkracht-ratio’s zijn tussen de schooljaren 2014-2015 en 2020-2021 licht gedaald op alle onderwijsniveaus’, zegt Devoldere.

Uit onderstaande tabel, die we op dezelfde webpagina terugvinden, blijkt dat de leerling-leerkracht ratio in het kleuteronderwijs in de periode 2014-2021 is gedaald van 14,7 leerlingen per leerkracht naar 12,9 leerlingen per leerkracht. 

‘Dit zijn natuurlijk gemiddelden’, benadrukt Devoldere. ‘Er zijn kleuterklassen waar er te veel kleuters zitten, en dat moet aangepakt worden. Maar globaal gezien zijn de cijfers duidelijk.’