Factcheck: nee, ‘kikkerlogo’ betekent niet dat een voedingsmiddel onkruidverdelger bevat

Op sociale media wordt gewaarschuwd voor een logo met een kikker: het zou betekenen dat een voedingsmiddel de onkruidverdelger atrazine bevat. Dat klopt niet: het bewuste logo is dat van de Rainforest Alliance. Het geeft aan dat een voedingsmiddel op een duurzame manier is geproduceerd.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 3 september deelt een vrouw een bericht op Facebook (hier gearchiveerd). 

‘Blijf weg van deze Bill Gates-merken – voedselproducten gecertificeerd door The Rainforest Alliance met een kikkersticker. Hun voedselproducten (cacao, koffie, thee, enz.) worden besproeid met atrazine – een herbicide en hormoonontregelaar waarvan wetenschappelijk is bewezen dat het mannelijke kikkers in vrouwtjes verandert’, schrijft ze. 

Bij de tekst staan een karikatuurfoto van zakenman, miljardair en filantroop Bill Gates, de logo’s van een aantal voedingsmerken en dat van de Rainforest Alliance, doorstreept in het rood. Andere Facebookaccounts delen hetzelfde bericht (hier , hier, hier en hier gearchiveerd).

Rainforest Alliance

Het logo waarover het gaat in de posts is dat van de Rainforest Alliance, een internationaal certificeringsorgaan voor duurzame producten. Volgens de website van de organisatie is het logo een kwaliteitslabel, dat aangeeft dat het bewuste product werd geproduceerd volgens duurzame methodes, met respect voor de natuur en voor de mensenrechten. 

De merken waarvan het logo op de afbeelding in de Facebookpost staat, zijn allemaal aangesloten bij de Rainforest Alliance, zo blijkt uit de informatie op de website van de organisatie. 

Eerder weerlegde Knack in een factcheck al de onjuiste informatie dat het logo van de Rainbow Alliance zou betekenen dat een voedingsmiddel insecten zou bevatten. In een andere factcheck ontkrachtte Knack de claim dat het logo zou wijzen op de aanwezigheid van mRNA in voedsel.

Volgens de berichten die de voorbije weken de ronde deden op Facebook, zou het logo betekenen dat de voedingsproducten atrazine bevatten.

Wat is atrazine?

Atrazine is een herbicide of onkruidverdelger die wordt gebruikt in de landbouw om de groei van breedbladig onkruid te bestrijden, onder meer bij veldmaïs, suikermaïs, suikerriet, tarwe en macadamianoten, zo lezen we op de website van het Amerikaanse Environmental Protection Agency (USEPA). Atrazine is echter controversieel vanwege zijn mogelijk schadelijke effecten op het leefmilieu en de hormoonverstorende werking bij mensen en dieren, zoals uit studies is gebleken.

Zit er atrazine in voeding met het logo van de Rainforest Alliance?

In de berichten op sociale media wordt gesteld dat het kikkerlogo zou betekenen dat de voedingsmiddelen zijn bespoten met atrazine. Dat klopt niet. Het gebruik van atrazine is expliciet verboden door de Rainforest Alliance: de onkruidverdelger staat op de lijst van verboden pesticiden in de richtlijnen voor pesticidenbeheer van de ngo. 

‘Atrazine is verboden onder de Rainforest Alliance certificeringsstandaard, wat betekent dat boerderijen die onze standaard volgen het niet mogen gebruiken op gecertificeerde gewassen’, zei een woordvoerder van de Rainforest Alliance aan de factcheckers van AFP.

De Rainforest Alliance heeft een procedure die uitzonderlijk gebruik van pesticiden toestaat, maar ook in de lijst van toegestane uitzonderingen, die voor het laatst werd gepubliceerd in juli 2023, komt atrazine niet voor.

Verboden door EU

Het gebruik van atrazine is sinds 2004 verboden door de Europese Unie. Voor in de Unie  geïmporteerde voedingsmiddelen gelden concentratiebeperkingen die door elke lidstaat worden gecontroleerd. ‘Concentratielimieten zijn van toepassing op geïmporteerde producten die de EU binnenkomen’, zei Dr. Stoilko Apostolov, voorzitter van Bioselena (een Bulgaarse stichting die de biolandbouw promoot) op 3 april 2023 tegen de Bulgaarse factcheckers van AFP. Dit zijn de zogenaamde Maximum Residue Levels (MRL’s), gedefinieerd door de European Food Safety Agency (EFSA) als ‘de hoogste niveaus van residuen van bestrijdingsmiddelen die wettelijk zijn toegestaan in of op levensmiddelen of diervoeders, gebaseerd op goede landbouwpraktijken (GAP) en de laagste blootstelling die nodig is om kwetsbare consumenten te beschermen’.

‘Om ervoor te zorgen dat voedsel dat op de markt wordt gebracht onder die maxima blijft, nemen de EU-lidstaten (plus Noorwegen en IJsland) elk jaar monsters van verschillende voedingsmiddelen, die ze testen op residuen van bestrijdingsmiddelen’, legde de EFSA-woordvoerder verder uit aan AFP. Hij voegde eraan toe dat ’de monsters zowel van voedingsmiddelen worden genomen die binnen de EU zijn geproduceerd als van voedingsmiddelen die uit derde landen zijn geïmporteerd’.

En wat heeft Bill Gates hiermee te maken?

Zakenman, miljardair en filantroop Bill Gates is wel vaker het mikpunt van complottheorieën. Voor de stelling dat Bill Gates achter het keurmerk van de Rainforest Alliance zou zitten, bestaat geen enkel bewijs. Volgens de website van de organisatie maakt Gates geen deel uit van het bestuur of de directie van de organisatie. Wel heeft de Bill & Melinda Gates Foundation in 2007 een bedrag van 5,3 miljoen dollar geschonken aan de Rainforest Alliance, zo bleek ook eerder al uit een factcheck van het persbureau dpa, dat verder geen link heeft kunnen vinden tussen Gates en de Rainforest Alliance.