Factcheck: Nee, je moet vanaf 2022 niet betalen voor elke stroompiek boven 3,15 kW

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In een bericht op Facebook waarschuwt Vlaams Parlementslid Kim De Witte (PVDA) voor de vernieuwde energiefactuur vanaf 2022. Je zou voor elke stroompiek extra moeten betalen. Het verhaal blijkt wat complexer dan dat.

‘Vanaf 2022 moet je extra betalen voor elke stroompiek die je veroorzaakt’, die boodschap plaatst Kim De Witte, Vlaams Parlementslid voor de PVDA, op 16 augustus op Facebook. Zijn bericht bevat ook een concreet voorbeeld van zo’n stroompiek: ‘Wie tegelijk de elektrische oven, waterkoker, vaatwasmachine en het strijkijzer inschakelt, zit boven de 3,15 kW en betaalt een extra kost.’

Het bericht wordt 477 keer gedeeld en bereikt zo meer dan 110.000 mensen. Het wordt ook overgenomen door de Facebookpagina van de PVDA.

We checken drie elementen uit het bericht van De Witte: (1) ‘vanaf 2022 moet je extra betalen voor elke stroompiek’, (2) ‘er is sprake van een piek vanaf 3,15 kW’ en (3) zo’n piek heb je als je ’tegelijk de elektrische oven, waterkoker, vaatwasmachine en strijkijzer inschakelt’.

1) Zal je voor elke stroompiek moeten betalen?

Volgens Kim De Witte zul je moeten betalen ‘voor elke stroompiek die je veroorzaakt’. In zijn post verwijst hij naar een artikel van VRT NWS over de nieuwe berekening van de energiefactuur vanaf 2022. Volgens VRT NWS zal wie een stroompiek veroorzaakt ‘meer moeten betalen voor zijn netkost van die maand’. Hoe zit het juist?

De netkostprijs bepaalt ongeveer één vijfde (schattingen lopen van 18 t.e.m. 25%) van je totale energiefactuur. Nu wordt dat deel berekend in functie van wat je in een jaar aan stroom verbruikt. Vanaf 2022 introduceert de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) echter een capaciteitstarief dat stroompieken in rekening brengt.

We vragen uitleg aan Leen Vandezande, tarievenspecialist van de VREG: ‘Het capaciteitstarief zal aangerekend worden op basis van het hoogste kwartiervermogen dat je in een maand hebt gebruikt. Het kwartiervermogen is het gemiddelde vermogen gedurende vijftien minuten.’

Energiespecialist Johan Driesen (KU Leuven) benadrukt dat dat kwartiervermogen niet is wat je kan lezen op de verpakking van een elektrisch apparaat: ‘Daar staat het schijnbare vermogen, dat is een theoretische maximumpiek. Je kunt die cijfers dus niet zomaar optellen om het kwartiervermogen te berekenen.’

Hoe vaak je hoge kwartiervermogens bereikt (door veel elektriciteit tegelijkertijd te verbruiken), maakt niet uit, zo blijkt uit de FAQ van de VREG. Alleen de hoogste piek per maand telt. Van de laatste twaalf maanden worden die pieken opgeteld en daar wordt een gemiddelde van genomen. Dat zal bepalen hoeveel netkosten je moet betalen.

Niet ‘elke stroompiek’ zorgt dus voor een hogere factuur. Alleen de hoogste stroompiek (gedurende een kwartier) per maand heeft invloed op het jaarlijkse gemiddelde dat de kostprijs van de netkosten bepaalt.

2) Is er sprake van een piek vanaf 3,15kW?

‘Er is sprake van een piek vanaf 3,15 kW’, schrijft De Witte. ‘Het klopt niet dat iedereen die een piekvermogen groter dan 3,15 kilowatt veroorzaakt “meer” zal betalen’, zegt Vandezande van de VREG. ‘Er is niet specifiek een hogere factuur voor pieken vanaf 3,15 kW. We voeren namelijk een lineair capaciteitstarief in (uniform bedrag per kilowatt): een gezin met een piek van 6 kW betaalt dus dubbel zoveel als een gezin met een piek van 3 kW.’

‘Wél voorzien we een ondergrens van 2,5 kW. Gezinnen die in bepaalde maanden geen verbruik hebben of een piek veroorzaken die lager is dan 2,5 kW, zullen toch een capaciteitstarief ter hoogte van 2,5 kW aangerekend krijgen. Hierdoor zal élke netgebruiker een minimale jaarlijkse bijdrage betalen in de netkosten.’

‘Het klopt niet dat iedereen die een piekvermogen groter dan 3,15 kilowatt veroorzaakt “meer” zal betalen’

Het hoogste kwartiervermogen per maand wordt dus sowieso gezien als een piek. Is dat lager dan 2,5 kW dan betaal je het minimumtarief, is het hoger dan 2,5 kW dan zal dat doorgerekend worden op een lineaire manier. Er ligt dus geen grens op 3,15 kW.

Waar komt dat cijfer dan vandaan? ‘Dat is het huidige piekvermogen van een gemiddeld gezin, zo bleek uit steekproeven die wij lieten uitvoeren’, zegt Vandezande.

3) Zit je boven 3,15 kW als je tegelijk de elektrische oven, waterkoker, vaatwasmachine en het strijkijzer inschakelt?

Dit lijkt een wat vergezochte vraag, maar het is eigenlijk de essentie. Vandaag kun je de netkosten verlagen door minder te verbruiken. Vanaf 2022 kun je dat doen door hoge pieken te vermijden. Veel toestellen tegelijkertijd inschakelen kan zorgen voor een hogere piek en kan dus meer kosten.Het voorbeeld van De Witte komt uit het artikel van VRT NWS, maar in dat artikel wordt het gelijktijdig gebruik van een elektrische oven, waterkoker, vaatwasmachine en strijkijzer niet in verband gebracht met 3,15 kW. Hoe hoog is de piek in zo’n scenario?

Die vraag is niet zo eenvoudig te beantwoorden, weet energiespecialist Joannes Laveyne (UGent): ‘Je moet rekening houden met de gebruiksduur. De piek wordt namelijk over 15 minuten berekend, maar een waterkoker gebruik je geen 15 minuten. Een andere factor is het lastprofiel van de toestellen. De oven, het strijkijzer en de vaatwasmachine gebruiken niet constant hun volle vermogen.’

Op vraag van Knack maakt Laveyne een simulatie van het scenario van De Witte.

De vier toestellen krijgen elk een kleur. Je ziet hoeveel ze verbruiken op een een bepaald moment in dat kwartier. Zo zie je dat de waterkoker (oranje lijn) na drie minuten uitvalt, omdat het water zijn kookpunt heeft bereikt. De oven (lichtblauwe lijn) warmt eerst op en valt dan even uit om daarna verder te verwarmen. Het strijkijzer (geel) heeft een zeer wisselend verbruik.

De vermogens van de vier toestellen opgeteld (donkerblauwe lijn) geeft een idee van de piek op een bepaald moment. Het gemiddelde over het hele kwartier is 3,6 kW. Dat is dus hóger dan het gemiddelde van een Vlaams gezin volgens de VREG (3,15 kW).

‘Als je in het PVDA-scenario pas later strijkt, komt je piek op slechts 2,5 kW uit. Dan zit je meteen op het minimumtarief.’

‘Deze analyse is gebaseerd op degelijke metingen’, oordeelt Johan Driesen (KU Leuven). ‘Al is het uiteraard een versimpelde voorstelling: als je een waterkoker drie minuten laat werken dan kun je al héél veel water koken.’

Laveyne wijst op enkele belangrijke bevindingen. ‘Bemerk dat er best veel verschil is in de profielen afhankelijk van hoe je het toestel gebruikt. Een wasmachine op 30° zal amper bijdragen tot een piek, een kookwas daarentegen heel veel. Idem voor een vaatwasmachine die al dan niet in de ecostand werkt. Een kleine aanpassing kan dus een grote impact hebben. Als je in het PVDA-scenario pas later strijkt, komt je piek op slechts 2,5 kW uit. Dan zit je meteen op het minimumtarief.’

Meer of minder betalen?

Of je als consument meer of minder zult moeten betalen, hangt in grote mate dus af van hoe je elektriciteit zult gebruiken. Volgens een analyse van De Tijd zullen vooral gezinnen zonder kinderen en mensen met een tweede verblijf hun factuur zien stijgen met de invoering van het capaciteitstarief. Zij verbruiken namelijk weinig stroom en het huidige tarief was voor hen zeker voordeliger.

‘Voor een gemiddeld gezin zonder een warmtepomp of een elektrisch voertuig zal het vooral belangrijk zijn om bewust te zijn van de mogelijke pieken’, zegt Vandezande van VREG. ‘Bijvoorbeeld: zet je wasmachine en je droogkast niet aan op het moment dat je aan het koken bent.’

Moet het gezin in het scenario van PVDA straks meer betalen? De kostprijs van een piek zou, volgens De Tijd, ongeveer 50 euro/kW bedragen. Als je maandelijks een piek hebt van 3,6 kW dan bedraagt die kost dus op jaarbasis 180 euro (3,6 x 50). ‘Dat is evenveel als de distributienetkosten, exclusief belasting, van een gemiddeld gezin met een verbruik van 3500 kWh vandaag’, zegt Laveyne. ‘Voor zo’n gezin verandert er dus niets.’

De werkelijke impact van het capaciteitstarief op de energiefactuur in 2022 valt anno 2020 onmogelijk te factchecken.

Driesen maakt zich weinig zorgen over de uitrol in de praktijk: ‘Ik begrijp wel de angst van mensen, omdat ze geen idee hebben van die piek. Maar zodra een digitale meter bij je thuis is geïnstalleerd, zul je daarin heel makkelijk inzicht krijgen. Dan weet je snel welke apparaten veel verbruiken en hoe je jouw kwartiervermogen en dus je factuur kunt verminderen.’

Reactie De Witte

We leggen onze conclusies voor aan Kim De Witte. Hij erkent dat je niet voor elke stroompiek die je veroorzaakt extra zult moeten betalen: ‘Heb je in een volledige maand slechts één keer een piek veroorzaakt, dan wordt je nettarief desalniettemin daarop berekend. Dat is eigenlijk straffer dan in mijn bericht op Facebook.’

‘Ik kan de simulaties van de VREG natuurlijk niet beoordelen. Ik vertrek van de cijfers die ze zelf ter beschikking stelt, van de analyse van Test Aankoop en van de context: steeds meer Belgen die hun energiefactuur niet meer kunnen betalen. Leveranciers verwachten een verdubbeling aan onbetaalde energierekeningen. In deze context is een maatregel die de factuur voor 40 procent van de gezinnen met minstens 10 procent verhoogt tamelijk onverantwoord.’

Conclusie

Vanaf 2022 zul je niet voor elke stroompiek extra moeten betalen, zoals De Witte beweerde. Alleen de hoogste piek per maand heeft invloed op je factuur. Is die hoger dan 2,5 kW dan zul je meer moeten betalen naargelang de hoogte van de piek.

Het voorbeeld van PVDA toont een piek van 3,6 kW. Dat zou voor een gemiddeld gezin wellicht niet tot een hogere factuur leiden, in tegenstelling tot de insinuatie in De Wittes bericht. We beoordelen deze post daarom als eerder onwaar.

BRONNEN

• Gearchiveerde Facebookpost (16 augustus 2020)
• Gearchiveerde Facebookpost (16 augustus 2020)
• VRT NWS (15 augustus 2020)
• Linkedin Ruben Peene (20 augustus 2020)
• Persbericht VREG (14 augustus 2020)
• Mailconversatie met Leen Vandezande (17 t.e.m. 20 augustus 2020)
• KU Leuven
• Mailconversatie en telefoongesprek met Johan Driesen (26 augustus 2020)
• FAQ VREG
• UGent
• Mailconversatie met Joannes Laveyne (20 t.e.m. 25 augustus)
• De Tijd (23 augustus 2020)
• Mailconversatie met Kim De Witte (24 t.e.m. 26 augustus)
• Test-Aankoop (14 mei 2020)
• De Tijd (5 augustus 2020)

Alle bronnen werden laatst geraadpleegd op 28 augustus 2020 tenzij anders vermeld.

Krasse uitspraak, straf cijfer of dito feit in de actualiteit gezien? Stuur uw vraag met exacte bronvermelding van het citaat naar factcheck@knack.be

*Bijgewerkt op 09/10/2020 om 13:36 om dit kader toe te voegen.