Factcheck: nee, Italië heeft de Wereldgezondheidsorganisatie niet verlaten

Op sociale media doet het bericht de ronde dat Italië, in navolging van de Verenigde Staten, uit de Wereldgezondheidsorganisatie zou zijn gestapt. Dat klopt niet. De Italiaanse vicepremier Matteo Salvini heeft daarover een wetsvoorstel ingediend, maar de kans is klein dat het in het parlement wordt goedgekeurd.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 28 januari deelt een Nederlandse vrouw op X het volgende bericht: ‘Na Amerika verlaat ook Italië de World Health Organisation.’ 

Het was een van de presidentiële decreten die de Amerikaanse president Donald Trump al ondertekende tijdens de eerste uren van zijn presidentschap: de terugtrekking van de Verenigde Staten uit de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). 

Nadat Trump in juli 2020, aan het einde van zijn vorige ambtstermijn, al eens hetzelfde besluit had genomen, draaide zijn opvolger Joe Biden dat terug. 

‘Chinese virussen’ en ‘condooms voor Hamas’: de WHO als boeman van Trump

De WHO, internationale organisaties zoals Artsen Zonder Grenzen en zowat alle andere landen ter wereld betreurden Trumps beslissing. Die was meteen voelbaar want ze ging gepaard met het bevel om het voor de WHO bestemde overheidsgeld onmiddellijk te bevriezen. 

Wuhan

Zoals Rien Emmery eerder al uitlegde in Knack, is de WHO een internationale organisatie die werd opgericht na de Tweede Wereldoorlog, ongeveer parallel met de Verenigde Naties. 

De organisatie is gebouwd op het principe dat een ongelijke ontwikkeling in de gezondheidssystemen van verschillende naties een bedreiging kan vormen voor de hele wereld. 

De WHO heeft wel de exclusieve bevoegdheid om een ‘noodsituatie voor de volksgezondheid van internationaal belang’ af te kondigen, maar alle richtlijnen die ze uitvaardigt zijn niet-bindend en er wordt geen afdwingbare autoriteit uitgeoefend over de lidstaten.

Sneeuwbaleffect

Trumps beslissing heeft vooral te maken met de rol die de WHO speelde tijdens de covidpandemie. Hij vindt dat de WHO toen al te zeer China in bescherming nam, terwijl dat land niet transparant communiceerde over de coviduitbraak in de stad Wuhan. Bovendien bleek achteraf dat de WHO in vroege verklaringen de overdraagbaarheid van het coronavirus had onderschat. 

Volgens sommigen heeft het vertrek van de VS een ‘sneeuwbaleffect’ veroorzaakt en hebben ook andere landen besloten om de WHO te verlaten. Italië werd daarbij vaak genoemd, niet alleen in Nederlandstalige, maar ook in Duitstalige en Spaanstalige X-posts.

Klopt het dat Italië de WHO verlaat?

Zoals de community notes bij het eerder genoemde X-bericht al aangeven, klopt dat niet.

Waar komt de bewering dan vandaan? Matteo Salvini, de Italiaanse vicepremier en minister van Transport voor het radicaal-rechtse Lega, heeft een wetsvoorstel ingediend om Italië terug te trekken uit de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), zoals hij zelf ook liet weten op X. 

In zijn tweet heeft hij het over ‘een supranationaal machtscentrum – rijkelijk gefinancierd door de Italiaanse belastingbetalers – dat hand in hand gaat met de multinationale farmaceutische bedrijven’. ‘Laten we die 100 miljoen gebruiken om de zieken in Italië te ondersteunen en onze ziekenhuizen en artsen te financieren!” voegde hij eraan toe.

De Italiaanse premier Giorgia Meloni  (Fratelli d’Italia) heeft zich nog niet publiek uitgesproken over het voorstel van Salvini. Volgens persagentschap AFP liet een woordvoerder weten dat de premier hierover nog geen standpunt had ingenomen. 

De kans is klein dat het wetsvoorstel zal worden aangenomen door het Italiaanse parlement, afgaand op de reacties op het voorstel. Paolo Barelli van regeringspartij Forza Italia  omschreef de stap als ‘riskant’, met het argument dat Italië een hoofdrolspeler zou moeten zijn in de hervorming van de WHO, en niet in het opgeven ervan.

Vanuit de oppositie omschreef de Democratische Partij het voorstel als ‘verontrustend’. Ilenia Malvasi beschuldigde de Lega ervan het land terug te willen brengen ‘naar een toestand van culturele en gezondheidsachterstand’.