Factcheck: nee, het vaccin van AstraZeneca beschermt niet slechts voor 60%

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Facebook uit een verpleegster haar teleurstelling over het feit dat ze het coronavaccin van AstraZeneca krijgt. Dat zou slechts voor 60% beschermen, schrijft ze. Maar dat klopt niet. Het AstraZeneca-vaccin beschermt voor 100% tegen ernstige covidsymptomen, ziekenhuisopname en overlijden en voor meer dan 80% tegen een milde covidinfectie.

Op 8 februari plaatst een verpleegkundige van het Aalsters Stedelijk Ziekenhuis onderstaand bericht op haar Facebookpagina. Het wordt 312 keer gedeeld en bereikt 54.200 Facebookgebruikers. Een nagenoeg identiek bericht van een verpleegster van het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis, ook in Aalst, wordt 387 keer gedeeld en bereikt 73.300 mensen.

De vrouw die het bericht post is boos omdat ze, net zoals een groot deel van het zorgpersoneel in de ziekenhuizen, zal worden ingeënt met het covidvaccin van AstraZeneca en de universiteit van Oxford. Zelf had ze liever een vaccin van Pfizer/BioNTech of Moderna gekregen, omdat die ‘een effectiviteit hebben van 95%’.

Ze vindt het niet kunnen dat de overheid heeft beslist om ‘haar miskoop bij AstraZeneca’, met een ‘effectiviteit van 60%’, toe te dienen ‘aan de mensen in de frontlinie’. Want, zo schrijft ze, dan ‘heb je nog voor de helft kans dat je toch geveld wordt door corona’.

De Aalsterse verpleegsters zijn niet de enigen die hun twijfels uiten over het AstraZeneca-vaccin. Ook andere zorgverleners lieten al weten dat ze liever een ander vaccin willen. Volgens Het Laatste Nieuws zouden verpleegkundigen in een ziekenhuis in Vlaams-Brabant zelfs met een staking dreigen, als blijkt dat ze het vaccin van AstraZeneca krijgen.

Niet minderwaardig

Volgens vaccinologe Corinne Vandermeulen (KU Leuven) zijn de twijfels over het AstraZeneca-vaccin onterecht. ‘Het vaccin is niet minderwaardig. Het biedt 100% bescherming tegen ernstige covidsymptomen, ziekenhuisopname en overlijden, en dat al drie weken na de eerste dosis’, zegt de experte. Vandermeulen wordt deze week trouwens zelf ingeënt met het vaccin van AstraZeneca, en vindt dat prima. ‘Ik kom voor onze vaccinstudies in contact met mogelijke coronapatiënten en heb het volste vertrouwen in de bescherming die mijn vaccin mij zal bieden.’

Het verschil met de vaccins van Pfizer en Moderna zit volgens Vandermeulen in de bescherming tegen milde covidsymptomen zoals hoesten, keelpijn of koorts. Wanneer de tweede dosis van AstraZeneca na 12 weken wordt gegeven, dan beschermt dat vaccin voor 81% tegen een milde infectie. Bij Pfizer en Moderna is dat 90 tot 95%.

Ook Pierre Van Damme, vaccinoloog aan Universiteit Antwerpen en lid van de vaccinatietaskforce, bevestigt dat er geen reden is tot ongerustheid over het vaccin van AstraZeneca. ‘Het beschermt voor 100% tegen ernstige ziekte, hospitalisatie of overlijden. Uit een recente studie die werd gepubliceerd in The Lancet blijkt dat het een beschermingsgraad van 81,3 procent biedt tegen milde infecties als de tweede dosis na drie maanden gegeven wordt.’

Op 24 februari liet viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven) via Twitter weten dat ook hij zich, als 55-jarige, liet vaccineren met AstraZeneca, ‘een zeer veilig en zeer doeltreffend vaccin’.

Een dag eerder verwees Van Ranst in een tweet nog naar een Schotse studie waaruit was gebleken dat de kans op hospitalisatie vanwege covid-19 na vaccinatie met één dosis van het Pfizer-vaccin daalt met 85% en na vaccinatie met één dosis van het AstraZeneca-vaccin met 94%. ‘Deze vaccins werken even goed’, concludeert de viroloog.

Min 55

Vanwaar komt dan die minder goede reputatie van het AstraZeneca-vaccin? ‘Het is wat negatief in de pers gekomen, onder meer omdat we het voorlopig niet aan mensen ouder dan 55 geven’, zegt vaccinologe Corinne Vandermeulen. Dat is een beslissing die de meeste Europese landen hebben genomen, hoewel de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat het coronavaccin van AstraZeneca ook geschikt is voor 65-plussers.

‘Als we het gebruik van het AstraZeneca-vaccin in België voorlopig beperken tot de groep van 18 tot 55-jarigen, dan is dat niet omdat we zouden twijfelen aan de kwaliteit van het vaccin’, zegt Vandermeulen. ‘Wel omdat de eerste klinische studies onvoldoende gegevens hebben opgeleverd over de werking van het vaccin bij 55-plussers. Die gegevens willen we eerst afwachten. Ons immuunsysteem werkt minder goed naarmate we ouder worden en daardoor bestaat de kans dat ouderen minder goed reageren op vaccins. Dat zien we bijvoorbeeld ook bij griepvaccins. Maar in afwachting van die bijkomende gegevens kunnen we het vaccin perfect gebruiken voor mensen die jonger zijn dan 56.’

Varianten

Van het AstraZeneca-vaccin wordt ook gezegd dat het minder goed zou beschermen tegen bepaalde varianten van het coronavirus. Zuid-Afrika heeft zijn vaccinatiecampagne met AstraZeneca voorlopig opgeschort nadat bleek dat het vaccin onvoldoende bescherming biedt tegen de meer besmettelijke Zuid-Afrikaanse variant.

‘De drie vaccins die we in België gebruiken werken goed tegen de Britse variant’, legt Pierre Van Damme uit. ‘Maar alle drie zijn ze minder werkzaam tegen de Zuid-Afrikaanse variant.’

‘Elk vaccin heeft het moeilijk bij het herkennen van varianten en het matchen van de antistoffen tegen die varianten’, vertelt Van Damme. ‘Van de RNA-vaccins zoals Pfizer en Moderna weten we dat ze een verminderde werkzaamheid hebben tegen de Zuid-Afrikaanse variant in labo-omstandigheden, maar in real life kan dat anders zijn. Dat moet nog aangetoond worden. Uit een klinische test met het AstraZeneca-vaccin in Zuid-Afrika weten we dat de werkzaamheid ervan tegen de Zuid-Afrikaanse variant schommelt rond de 20%.’

‘In België is de circulatie van die Zuid-Afrikaanse variant voorlopig beperkt tot 2 à 3% van de gevallen, terwijl de Britse goed is voor meer dan 50% van de besmettingen. Voorlopig kunnen we op dat vlak dus gerust zijn, maar we blijven het uiteraard goed opvolgen’, zegt Van Damme. ‘Ondertussen werken alle vaccinproducenten aan nieuwe versies van hun vaccin, die een bredere bescherming bieden, tegen zoveel mogelijk varianten.’