Factcheck: nee, het coronavaccin van AstraZeneca is niet ‘verboden wegens onveilig’ in de EU

  Volgens berichten op sociale media, onder meer van politici, zou het coronavaccin van het farmaceutische bedrijf AstraZeneca van de markt zijn gehaald omdat het niet veilig zou zijn. Dat klopt niet. Het vaccin mag inderdaad niet meer verkocht worden in de Europese Unie, maar dat is het gevolg van een puur commerciële beslissing van het bedrijf zelf. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 8 mei verschijnt op de Facebookpagina van Viruswaanzin een post waarin het volgende wordt gesteld: ‘Het coronavaccin van AstraZeneca wordt van de markt gehaald omwille van ernstige bijwerkingen’. Dezelfde post verschijnt op de Facebookpagina van Voor U Oost-Vlaanderen. Ook andere Facebookgebruikers delen posts waarin ze schrijven dat AstraZeneca uit de handel is gehaald ‘wegens onveilig’. Ook op accounts op X doet de claim de ronde.

Het coronavaccin Vaxzevria van het farmabedrijf AstraZeneca mag sinds 7 mei niet meer verkocht worden in de Europese Unie. Dat is, zoals journalist Rien Emmery eerder al uitlegde in Knack, het logische gevolg van een aanvraag die het bedrijf op 5 maart zélf indiende om de markttoelating van het vaccin op te heffen.

In de praktijk wordt het AstraZeneca-vaccin namelijk al jaren niet meer gebruikt in de Europese Unie. Er is niet alleen een verminderde vraag – slechts een klein aantal kwetsbare patiënten krijgt momenteel nog boosters – maar ook een overschot aan vaccins op de markt die gewoon beter zijn.

Tegenstanders van de coronavaccins zagen in de intrekking van de markttoelating voor Vaxzevria de bevestiging van hun vaccinscepsis. Bij hen klonk het verhaal plots dat het AstraZeneca-vaccin ‘verboden’ zou zijn ‘wegens onveilig’. 

Markttoelating

Dat wordt echter formeel tegengesproken door de Europese Commissie, die verantwoordelijk is voor het uitdelen en intrekken van markttoelatingen: ‘Deze intrekking is niet het gevolg van bezorgdheid over de veiligheid of werkzaamheid’, zegt een woordvoerder van de Commissie in een reactie, maar gebeurde ‘om commerciële redenen’.

‘De veiligheid en werkzaamheid van alle vaccins die zijn ontwikkeld en gedistribueerd in het kader van de EU-vaccinstrategie, inclusief de AstraZeneca-vaccins, zijn onderworpen aan een rigoureuze wetenschappelijke beoordeling door het Europees Geneesmiddelenagentschap. De veiligheid en werkzaamheid van deze vaccins staat vast.’

De woordvoerder benadrukt verder dat zo’n procedure tot intrekking allesbehalve uitzonderlijk is: ‘Het is over het algemeen niet ongewoon dat bedrijven om commerciële redenen verzoeken om de intrekking van vergunningen voor het in de handel brengen van geneesmiddelen of vaccins. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn als er in de EU geen vraag meer is naar het product.’

Vaxzevria is zelfs niet het eerste coronavaccin waarvan de markttoelating op vraag van de fabrikant is ingetrokken. Dat gebeurde ook al in 2023 met een coronavaccin van het Franse bedrijf Valneva. Die fabrikant verwees toen in een persbericht naar een ‘verminderd ordervolume als gevolg van de afname van de covid-19-pandemie’ en zijn intentie om te besparen op de licentiekosten.

Ook in Australië liet AstraZeneca het vaccin op 23 april al schrappen van de lijst van erkende geneesmiddelen. Die stap omschreef de Australische geneesmiddelenautoriteit eveneens als ‘een zakelijke beslissing van het bedrijf, omdat er geen huidige of verwachte toekomstige vraag naar het vaccin is’.