Factcheck: nee, geen stijging van plotse sterfgevallen in Duitsland in 2021

Volgens de website Ninefornews zou in Duitsland sinds 2021 het aantal ‘plotselinge en onverwachte’ sterfgevallen ‘geëxplodeerd’ zijn. Dat klopt niet. Die claim is een verkeerde interpretatie van onvolledige data van een artsenvereniging. De officiële doodsoorzakenstatistieken voor 2021 laten geen merkbare stijging zien qua plotse sterfgevallen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 14 december publiceert de site Ninefornews een artikel (hier gearchiveerd) met als titel ‘Krankzinnige nieuwe cijfers uit Duitsland: “Ik was geschokt, ik was echt geschokt”’. In dat korte stuk lezen we: ‘In Duitsland is het aantal ‘plotselinge en onverwachte sterfgevallen’ vanaf januari 2021 letterlijk geëxplodeerd. Sinds 2016 lag het gemiddelde op iets minder dan 20 per dag, maar sinds begin 2021 stierven er elke dag zo’n honderd mensen ‘plotseling en onverwacht’.’

Ninefornews verspreide eerder al berichten die niet bleken te kloppen. 

Het artikel wordt vooral veel gedeeld op Twitter, zo blijkt uit een analyse met CrowdTangle. Daar werd het al 76 keer gedeeld en bereikte het zo meer dan 120.000 mensen. 

Het artikel bevat één bron: er wordt gelinkt naar een interview met Martin Sichert, Duits parlementslid voor de partij Alternative für Deutschland (AfD) (hier gearchiveerd). Sichert gaf op 12 december een persconferentie over ‘de gevolgen van vaccinatie’. Met data zou hij kunnen bewijzen dat er in 2021 een piek was in plotse onverklaarbare overlijdens in Duitsland. Hij linkt die piek aan gevolgen van de vaccinatiecampagne tegen het coronavirus.

Welke data gebruikt Sichtert? In het interview en de persconferentie verwijst Sichert naar data van een organisatie van Duitse artsen die verbonden zijn aan zorgverzekeraars (KBV). De artsen gebruiken ICD-codes om medische diagnoses te coderen wanneer ze de zorgverzekeraars factureren voor hun diensten. Zo staat de code J45 voor astma aan de luchtwegen. Op basis van toekenning van die codes doet Sichert uitspraken over plotse overlijdens.

Zo laat hij op 31:00 in de persconferentie de code R99 zien die staat voor ‘andere onnauwkeurige of niet-gespecificeerde doodsoorzaken’. 

De Duitse erkende factcheckorganisatie Correctiv onderzocht de merkwaardige stijging in 2021. De data die AfD opvroeg bij KBV was zeer specifiek en onvolledig, zo stelt het Centraal Instituut voor Wettelijke Ziektekostenverzekeringsartsen (ZI). AfD vroeg alleen data over mensen voor wie in 2021 een medische behandeling werd gefactureerd.

Als de volledige data worden bekeken van 2012 tot 2021, en niet alleen voor patiënten die in 2021 een medische behandeling kregen gefactureerd, zien we geen merkbare verandering in 2021 in de toekenning van de relevante ICD-codes, zoals die bewuste R99 voor ‘andere onnauwkeurige of niet-gespecificeerde doodsoorzaken’.

Volgens de ZI heeft de dataselectie van AfD ertoe geleid dat ze alleen gegevens ontvingen van mensen die in 2021 minimaal één behandeling hebben ondergaan. Opmerkelijk is dat in de dataset die AfD kreeg er voor de jaren 2016 t.e.m. 2020 toch ICD-codes werden toegekend voor doodsoorzaak, terwijl die mensen dus in 2021 nog een behandeling kregen. Ze leefden dus nog. Dat valt te wijten aan een fout, geeft ZI toe: ‘Dat sommige codes voor sterfgevallen in die jaren (2016 t.e.m. 2020, nvdr.) in dit cohort heel zeldzaam voorkomen, kan alleen te wijten zijn aan fouten bij het invoeren of verzenden ervan.’

Volgens het Duitse Federaal Bureau voor Statistiek, dat analyses doet op basis van de ICD-codes op de overlijdensakten van overledenen, zijn er geen aanwijzingen voor een toename van plotse sterfgevallen. 

Ook in een publieke database van de Duitse Federale Gezondheidsrapportage blijkt dat voor de ICD-codes gelinkt aan ‘onnauwkeurig gespecificeerde en onbekende doodsoorzaken’ (R95 t.e.m. R99)  geen afwijking te zien is die zou kunnen duiden op een causaal verband met coronavaccinaties. In 2021 waren dat er 33.900, in 2020 waren dat er 30.829 en in 2019 33.175.