Factcheck: Nee, geen bewijs dat risico op corona 500x lager is in fitnesscentra

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

De belangenorganisatie fitness.be somt in een filmpje enkele ‘feiten’ op over covid-19 en de fitnesssector. Een van die ‘feiten’ is dat Amerikaans onderzoek zou aantonen dat fitnesscentra 500x veiliger zijn dan andere publieke plaatsen. Daarvoor is echter geen bewijs.

Op 9 oktober plaatst de belangenorganisatie fitness.be een video op haar Facebookpagina. Daarin worden drie ‘feiten’ geponeerd over fitness en covid-19. De video werd al 243.400 keer bekeken en 1,4 miljoen mensen zagen de video op hun tijdlijn passeren.

De tweede stelling in de video is dat het ‘risico van blootstelling aan covid-19 in fitnesscentra 500x lager is dan op andere publieke plaatsen’. De bron van die stelling wordt in de video vermeld.

We vinden inderdaad een studie van de International Health, Raquet & Sport Association (IHRSA) over het coronavirus en fitnesscentra. De IHRSA heeft onder meer als doel ‘de belangen van gezondheidsclubs in de VS en de rest van de wereld te promoten en te beschermen’.

We mailen naar directeur Eric Vandenabeele van fitness.be en vragen hem of zijn organisatie zich inderdaad op de genoemde studie heeft gebaseerd. Dat blijkt het geval. We krijgen ook een pdf-bestand toegestuurd met onder meer verschillende bevragingen over covid-19 van partnerorganisaties in andere landen.

Het document bevat één onderzoek over publieke plaatsen. In de Amerikaanse staat Louisiana waren er 9 covid-uitbraken in gymzalen of fitnesscentra en 51 in restaurants. In deze studie is geen sprake van 500x minder kans op covid-19 in fitnesscentra.

We concentreren ons dus op de studie van de IHRSA, die fitness.be als bron aangeeft. Bewijst die studie dat er 500x minder kans is om blootgesteld te worden aan het coronavirus in fitnesscentra dan op andere publieke plaatsen?

Tussen 1 mei en 6 augustus 2020 werden data verzameld bij check-ins van leden van fitnesscentra in de Verenigde Staten. In totaal ging het om 49,4 miljoen fitnessbezoeken. De leden konden zelf aangeven of ze positief hadden getest op covid-19. Slechts 0,0023 procent zou zelf hebben aangegeven dat dat het geval was. Het gaat om zelfrapportering, dus het valt niet te achterhalen of mensen zich effectief lieten testen en hierover eerlijk getuigden. De kans dat het om een onderschatting gaat, is niet onbestaande.

In heel het artikel lezen we niets over een vergelijking tussen de veiligheid in fitnesscentra ten opzichte van de veiligheid op andere publieke plaatsen. Het cijfer 500 komt wel voor in de studie, maar alleen in de inleiding.

Het lage percentage fitnessbezoekers dat zelf aangaf positief te hebben getest, wordt vergeleken met het ‘huidige geschatte nationale gemiddelde’. 0,0023 maal 500 is 1,15, maar dat cijfer vinden we niet direct terug.

We nemen contact op met IHRSA-woordvoerder Meredith Poppler. ‘De vergelijking is gebaseerd op het aantal covid-19-gevallen in de Verenigde Staten ten opzichte van de hele bevolking’, verduidelijkt zij. ‘We gebruikten de cijfers van begin augustus, toen er een pak minder besmettingen waren dan nu.’

Poppler stuurt ons een link door van The COVID Tracking Project, dat in de VS statistieken bijhoudt over het aantal besmettingen: ‘Als je naar 6 augustus scrollt (de dag waarop we ons onderzoek afsloten), dan waren er 4.855.749 covid-besmettingen.’ Dat blijkt te kloppen.

Dat cijfer vergeleek de IHRSA met de totale bevolking van de VS, die volgens een schatting van de overheid op 6 augustus 330.074.697. ‘Als je dat uitrekent,’ legt Poppler uit, ‘dan kom je op een infectiegraad van 1,4%.D at is zelfs 600 keer meer dan 0,0023%.’

Vijfhonderd of zeshonderd keer meer, eigenlijk maakt het niet uit, want hier worden appels met peren vergeleken.

Wat vergeleken wordt, zijn langs de ene kant officiële data over het aantal besmettingen en het officiële bevolkingscijfer, en aan de andere kant een studie op basis van zelfrapportering van fitnessbezoekers en fitnesssessies waarin een gedetailleerde methodologie ontbreekt. Op onze vragen hierover aan de IHRSA blijft het antwoordt ook uit.

Naar eigen zeggen vergelijkt de IHRSA het aantal fitnessbezoeken met de meldingen van positieve testen. Een fitnessbezoeker die twintig keer komt sporten en zich niet heeft laten testen, wordt dan twintig keer meegeteld. Op die manier ontstaat al snel een vertekend beeld.

De kwaliteit en transparantie van het onderzoek laat met andere woorden te wensen over. Bovendien werd het uitgevoerd door een belangenorganisatie die er alle baat bij heeft om een positief beeld op te hangen van de fitnesscentra.

Fitness.be interpreteerde het onderzoek overigens verkeerd, zo blijkt. In heel de studie lezen we geen woord over ‘publieke plaatsen’. Er wordt alleen een (scheve) vergelijking gemaakt met de vermoedelijke infectiegraad in de algemene bevolking.

Geen corona-uitbraken in fitnesscentra

We beschouwen ‘feit 2’ uit de video van fitness.be daarom als onvoldoende bewezen. Wellicht heb je niet 500 keer minder kans om covid-19 op te lopen als je gaat fitnessen dan bij pakweg een bioscoopbezoek.

Dat wil uiteraard niet zeggen dat een fitnessbezoek onveilig zou zijn. De andere feiten die fitness.be aanhaalt zijn dat ‘fitness gunstig is voor onze mentale & fysieke weerbaarheid’ en dat er ‘geen covid-19-clusteruitbraken zijn in fitnesscentra’. Op die stellingen gaan we in deze factcheck ook niet in.

We doen wel navraag bij Sport Vlaanderen. Woordvoerder Tanja Vanhoecke: ‘Wij doen zelf geen monitoring. Wat we weten, weten we uit cases en wat we van onze sportfederaties horen. Vanuit de fitnessorganisatie vernemen we inderdaad dat er weinig besmettingen zijn. De bestaande richtlijnen in de sector worden blijkbaar erg goed opgevolgd.’

De echte monitoring gebeurt door Sciensano en zij hebben geen cijfers per sector. Voor zover we weten zijn er dus geen uitbraken in fitnesscentra.

Sinds 14 oktober geldt in Vlaanderen code oranje voor de sport. Beheerders van fitnesscentra en andere sportinfrastructuur moesten hun douches en kleedkamers sluiten. De fitnessketen Basic Fit bracht hun klanten hiervan op de hoogte via een mail op 13 oktober. In die mail verwijst de keten ook naar de studie van IHRSA.

Basic Fit trekt geen conclusie over ‘publieke plaatsen’. Dat slechts 0,0023% positief heeft getest, klopt echter niet.