Factcheck: nee, er zit geen foetusweefsel in smaakversterkers

Verschillende berichten op sociale media stellen dat cellen van geaborteerde foetussen als smaakversterkers in voedingsproducten worden gebruikt. Dat klopt niet. Een Amerikaans bedrijf dat smaakversterkers produceerde, testte zijn producten op een cellijn die zijn oorsprong vindt in de niercellen van een foetus die in de jaren zeventig in Nederland werd geaborteerd. Maar in zo’n cellijn is geen foetusweefsel meer te vinden. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Wacht maar tot de normies erachter komen dat de dode kinderen via abortus verwerkt worden en gekweekt als smaakversterker voor supermarktproducten’, lezen we in een Telegrambericht. ‘Complottheorie? Zoek maar cellijnen HEK 293 op’, lezen we verder nog. 

De term normies is een internetterm die verwijst naar mensen die ‘niet afwijken van het algemeen geaccepteerde discours’. De claim circuleert ook al langer op Facebook (hier gearchiveerd).

In deze factcheck zoeken we uit waar HEK 293 voor staat, wat het te maken heeft met smaakversterkers en foetussen en waar het verhaal vandaan komt.

Wat is HEK 293?

HEK 293 is een cellijn, een verzameling van onsterfelijke en identieke cellen die voor biotechnologisch en toxicologisch onderzoek gebruikt kunnen worden. Dat lezen we op de website Synthego en ATCC, twee bedrijven die zo’n cellijnen voor onderzoek verkopen. HEK 293, een afkorting voor Human Embryonic Kidney, werd uit de niercellen van een in de jaren zeventig legaal geaborteerde embryo geïsoleerd. Dat lezen we in een artikel op de site van het wetenschappelijke vakblad Nature.

Wil dat zeggen dat er nog weefsel van die foetus in die cellijn zit? Nee. Wetenschappers hebben de cellen zodanig gekweekt, aangepast en geselecteerd dat de cellen die gebruikt worden in wetenschappelijk onderzoek geen embryoweefsel meer bevatten.

Wat heeft HEK 293 met smaakversterkers?

Senomyx, een Amerikaans biotechnologiebedrijf dat smaakversterkers produceerde en in 2018 opgekocht werd door het Zwitserse bedrijf Firmenich, gebruikte een tijdlang de HEK 293-cellen om zijn producten mee te testen. De cellen werden gebruikt om smaakreceptorcellen, de cellen die in je smaakpapillen zitten en je in staat stellen om smaken te proeven, na te bootsen. Net ontwikkelde aroma’s voor voedingsproducten werden vervolgens getest op de smaakreceptorcellen om te zien hoe die reageren op de nieuwe synthetische stoffen. Vergelijk het met de bereiding van taartdeeg. Als je wil testen of het deeg lekker is, voeg je een beetje deeg toe aan zo’n smaakreceptorcel. Indien die cel slecht reageert, weet je dat er aan je deeg moet gesleuteld worden. In 2011 deed Gwen Rosenberg, vicepresident bij Senomyx, het proces ook uit de doeken aan de Amerikaanse krant Miami News Times. 

Senomyx verkreeg in 2008 een patent op de techniek. Op die manier kon het bedrijf honderden stoffen testen. Ter verduidelijking: de cellen worden dus gebruikt als testmateriaal om het effect van nieuwe voedingsproducten te testen, maar zitten niet in de voedingsproducten die uiteindelijk op de markt komen. 
Ook andere bedrijven gebruiken de HEK 293-cellen in hun wetenschappelijk onderzoek. Farmabedrijf AstraZeneca bijvoorbeeld gebruikte de HEK 293-cellijn om zijn coronavaccin te ontwikkelen. Daarover werd ook beweerd dat het vaccin foetusweefsel bevatte. Knack factcheckte die bewering eerder al en kwam tot de conclusie dat ze fout was.

Waar komt het gerucht vandaan?

Het gerucht dat er foetusweefsel in smaakversterkers zit, circuleert al sinds 2011 online. In dat jaar publiceerde de Amerikaanse christelijke actiegroep Children of God for Life op zijn website een artikel dat stelde dat onder meer voedingsbedrijven PepsiCo, Nestlé en Campbell Soup smaakadditieven gebruikten die getest werden met HEK 293-cellijnen (hier gearchiveerd). Die cellen zouden volgens het artikel afkomstig zijn van ‘een lukraak geaborteerde baby’. De organisatie riep dan ook op tot een boycot van de voedingsbedrijven in kwestie. In 2011 wijdde het Amerikaanse CBS News een artikel aan de hetze. Daarna ging het gerucht een eigen leven leiden. Eerder factcheckten ook persagentschap Reuters en de Amerikaanse factcheckorganisatie Snopes de claim.