Factcheck: nee, er was geen ‘illegaal met leefloon’ op televisie in Play4-reeks Niveau 4

Volgens de website V-Nieuws is in de Play 4-reeks Niveau 4 een ‘dealende illegaal’ te zien die ‘OCMW-steun trekt’. Dat klopt niet. De jongeman in kwestie verblijft niet onwettig in ons land: hij behoort tot een Syrisch gezin dat in 2018 het statuut ‘subsidiaire bescherming’ verkreeg. De jongen is nog minderjarig en ten laste van zijn ouders. Hij kan dus geen leefloon krijgen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 16 februari verschijnt op de nieuwssite van het Vlaams Belang V-Nieuws een artikel met als titel ‘Fragment uit ‘Niveau 4’ gaat viraal: dealende illegaal trekt OCMW-steun’. (hier gearchiveerd)

In die periode wordt op tv-zender Play4 de realityreeks ‘Niveau 4: Terreur’ uitgezonden. Daarin wordt de Brusselse politie gevolgd in de weken na de aanslag van 16 oktober 2023. Toen schoot een man die al jaren illegaal in het land verbleef twee Zweedse voetbalsupporters dood. 

In de Niveau 4-aflevering van 13 februari riep één fragment in het bijzonder veel verontwaardiging op. Een cameraploeg volgt een NTP-patrouille van de Brusselse politiezone Zuid – een nabijheidsploeg die onder meer focust op straatdealers. Daarbij wordt een jongeman opgepakt op verdenking van het dealen van cannabis. De voice-over van het programma omschrijft hem als ‘illegaal in het land’.

Tijdens een scène op het politiebureau wordt de gearresteerde door politieagenten omschreven als ‘een Syrische vluchteling die een Voorstel Ambtshalve Schrapping heeft sinds 2018’ maar nog altijd op zijn opgegeven adres zou wonen. ‘Dat is het rare’, zegt een agent. ‘Hij is niet meer in de bevolkingsregisters ingeschreven, maar hij kan nog altijd OCMW-steun genieten.’ Al ‘vijfenhalf jaar!’ voegt een andere agent eraan toe. ‘Typisch België’, noemt de eerste agent het nog: ‘Hij heeft ooit bestaan, nu officieel niet meer, maar hij krijgt nog altijd geld van jou en mij.’

Getuige de reacties op sociale media gingen kijkers ervan uit dat de vermelde ‘OCMW-steun’ in dit geval ‘een leefloon’ betekende. ‘Illegaal opgepakt in Brussel voor dealen. Al 5 jaar geschrapt uit het bevolkingsregister. Trekt nog altijd leefloon. Om te huilen’, schreef iemand op X (het vroegere Twitter). 

Ook verontwaardigde politici deelden het fragment. ‘Het is gewoon waanzinnig dat een drugsdealer die al bijna 6 jaar uit het bevolkingsregister geschreven is, gewoon OCMW-steun blijft ontvangen. Dit terwijl onze eigen mensen aan hun lot overgelaten worden’, foeterde Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken op Facebook. 

Niet illegaal

Journalist Rien Emmery onderzocht de zaak voor Knack en kwam tot de conclusie dat de jongeman in kwestie niet ‘illegaal’ is en geen leefloon krijgt. Van onwettig verblijf is geen sprake: hij behoort tot een Syrisch gezin dat na een verzoek om internationale bescherming in 2018 het statuut ‘subsidiaire bescherming’ verkreeg. Na vijf jaar wordt dat omgezet in een verblijf van onbeperkte duur. Van een ‘leefloon’ of andere OCMW-steun is evenmin sprake: de jongen is nog minderjarig en valt ten laste van zijn ouders. Hij kan dus geen leefloon krijgen – laat staan dat hij er al vijfenhalf jaar van geniet.

De verwarring vloeit grotendeels voort uit het ‘Voorstel Ambtshalve Schrapping’ dat de agenten in de uitzending vermeldden. Dat is een gemeentelijke beslissing over voormalige inwoners die hun hoofdverblijfplaats elders hebben gevestigd – in het buitenland, of in een andere gemeente bijvoorbeeld. Dat moet geverifieerd worden door een buurtinspecteur en vervolgens goedgekeurd worden door het college van burgemeester en schepenen. 

Emmery deed navraag bij zowel de bevoegde instanties als bij de politieagenten die in het fragment aan het woord komen. Blijkt dat het bewuste ‘Voorstel Ambtshalve Schrapping’ in het geval van de jongeman achterhaald was. ‘Een collega had in het rijksregister gelezen dat de dader een voorstel had tot schrapping uit het bevolkingsregister’, antwoordde een agent op Emmery’s vragen. ‘Het voorstel tot schrapping werd op een gegeven moment opgeheven. De opmaak van het rijksregister is niet altijd duidelijk’, voegde die agent eraan toe.’ Het klopt dus niet dat de opgepakte jongeman ‘niet bestaat’. Hij woont gewoon legaal, met een verblijfsvergunning, in de gemeente Sint-Gillis.

Hoewel veel mensen daarvan uitgingen, betekent een ambtshalve schrapping uit het bevolkingsregister niet dat iemand automatisch illegaal in het land zou zijn. Het kán te maken hebben met verblijfsrecht – als iemand zijn asielaanvraag afgewezen ziet en het bevel krijgt om het grondgebied te verlaten, volgt ook zo’n ambtshalve schrapping – maar het betekent verder alleen dat een persoon niet langer zijn of haar domicilieadres in een bepaalde gemeente heeft. Schrapping uit het bevolkingsregister kan bijvoorbeeld ook Belgische daklozen overkomen.

Technisch gezien hebben de politieagenten in de uitzending niet gezegd dat de jongen die ze oppakten ‘illegaal’ of in onwettig verblijf zou zijn. Verwijzend naar de drugsbendes in de stad zegt een agent wel, kort daarvoor in dezelfde scène: ‘Ze werken nu allemaal met illegalen.’ Maar de voice-over van het programma – en de meeste kijkers – gingen er dus van uit dat de jongen onwettig in het land verbleef.

Is het überhaupt mogelijk om als persoon in onwettig verblijf ‘te genieten van OCMW-steun’? Om te beginnen is niet alle OCMW-steun synoniem met een leefloon. Zo zijn er ook vormen van dringende medische hulp waarvoor het OCMW bijspringt, ook voor mensen in onwettig verblijf. Voor een leefloon moet je niet alleen meerderjarig maar ook wettig in het land zijn. Slechts in uitzonderlijke omstandigheden – bijvoorbeeld wanneer een uitgeprocedeerde asielzoeker zich om medische redenen in de absolute onmogelijkheid bevindt het grondgebied te verlaten – kan er ook een leefloon toegekend worden. Maar daarvan was in dit geval dus geen sprake.