Factcheck: nee, er stierven geen 9 Amerikanen op korte tijd aan Janssen-vaccin

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 17 december berichten verschillende Vlaamse media over de afkeuring van het Johnson & Johnson-vaccin door Amerikaanse experts. Volgens dat artikel zouden ‘sinds 9 december er zeker negen personen overleden zijn’ aan een stolsel in het bloed, veroorzaakt door dat vaccin. Dat klopt niet. Het gaat om 9 sterfgevallen op meer dan 16,9 miljoen dosissen van het vaccin die in de VS werden toegediend sinds 27 februari 2021, niet over deze korte tijdsspanne.

In de ochtend van 17 december verscheen op de sites van Knack, Het Laatste Nieuws, Het Belang van Limburg en Het Nieuwsblad een telexbericht over de afkeuring door Amerikaanse experts van het Johnson & Johnson-vaccin.

De Amerikaanse overheidsdienst Centers for Disease Control and Prevention (CDC) liet, na advies van een expertenpanel, op 16 december in een persbericht weten dat het andere coronavaccins prefereert boven dat van Johnson & Johnson. De reden? Toenemend bewijs voor een uiterst zeldzame en mogelijk dodelijke aandoening veroorzaakt door de vaccinatie.

Dit is de eerste paragraaf van het bericht in de Vlaamse media: ‘Het panel wijst op de zwakkere bescherming en grotere risico’s van de entstof van Janssen, zoals stolsels in het bloed. Sinds 9 december zouden er zeker negen personen aan zijn overleden, aldus de jongste cijfers van de Amerikaanse gezondheidsinstantie CDC.’ Dat vaccins zeer zeldzame ernstige bijwerkingen kunnen hebben, is bekend. Dat er sinds 9 december echter negen mensen zijn overleden, is een opvallend hoog cijfer. Dat zou betekenen één per dag.

Ook het Nederlandse Algemeen Dagblad berichtte in zijn coronaliveblog hierover. Daar lezen we dat niet ‘sinds’, maar ’tot’ 9 december ‘zeker negen personen na vaccinatie met Janssen aan stolsels in het bloed zouden zijn overleden’.

Ook in de Amerikaanse pers vinden we deze info terug. Zo schrijft Wall Street Journal: ‘Er zijn minstens 54 gevallen van het trombose trombocytopenie syndroom (TTS) vastgesteld bij mensen die het J&J-vaccin kregen toegediend in de Verenigde Staten, daarvan overleden 9 personen, liet het CDC donderdag weten.’ Ook hier lijkt het niet te gaan over de korte periode sinds 9 december.

De New York Times heeft het over een tijdsspanne van een jaar waarin ‘minstens 9 doden vielen in de Verenigde staten door het vaccin dat een zeldzame bloedklonteraandoening kan uitlokken’.

Al deze artikels verwijzen naar dezelfde officiële data van het CDC. Op een informatiepagina over het J&J-vaccin vinden we inderdaad het cijfer terug van negen doden, maar niet dat het zou gaan om negen doden sinds 9 december: ‘Tot en met 8 december 2021 zijn in de Verenigde Staten meer dan 16,9 miljoen dosissen van het J&J/Janssen coronavaccin toegediend. CDC en FDA (Food and Drug Administration, agentschap van de federale overheid, nvdr.) identificeerden 57 bevestigde meldingen van mensen die het J&J/Janssen-coronavaccin kregen en later TTS ontwikkelden. VAERS-rapporten hebben negen sterfgevallen geïdentificeerd die zijn veroorzaakt door of rechtstreeks worden toegeschreven aan TTS na J&J/Janssen-coronavaccinatie.’ Het J&J-vaccin is goedgekeurd in de Verenigde Staten sinds 27 februari 2021.

We contacteren het Belgische persagentschap Belga dat het telexbericht verspreidde. Nieuwsmanager Luc Michiels: ‘Het gaat inderdaad om een fout. Die stond in een bericht van de Nederlandse collega’s van ANP. Er komt straks een rechtzetting op ons net.’ Die rechtzetting kwam er om 11.33 uur in het interne systeem van Belga dat redacties gebruiken om telexberichten over te nemen: ‘Er sloop een foutje in het bericht. Niet “sinds” maar “tot” 9 december zouden zeker negen personen overleden zijn aan de entstof van Janssen.’

Knack plaatste een update van het bericht op de coronaliveblog nog voor deze rechtzetting van Belga (om 10.12 uur). Ook Het Nieuwsblad paste zijn berichtgeving ondertussen aan. Op de sites van Het Laatste Nieuws en Het Belang van Limburg werd deze rechtzetting op het moment dat deze factcheck wordt gepubliceerd nog niet overgenomen. Na publicatie van deze factcheck voerde ook Het Belang van Limburg deze rechtzetting door.*

Voorzorgsmaatregelen

In België worden al geruime tijd voorzorgsmaatregelen genomen om deze uiterst zeldzame bijwerking na vaccinatie met Johnson & Johnson (of AstraZeneca) tijdig op te sporen. Gezondheidszorgbeoefenaars moeten alert zijn voor de tekenen en symptomen van trombo-embolie en/of trombocytopenie. Wie gevaccineerd is met het Janssen-vaccin moet dringend medische hulp inroepen als hij één van de volgende symptomen heeft in de drie weken na vaccinatie: kortademigheid, pijn op de borst, zwelling van een been of pijn in een been enzovoort. De volledige lijst kunt u hier terugvinden.