Factcheck: nee, een neusinfectie veroorzaakt geen alzheimer

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een artikel dat op het internet circuleert, zou een infectie in de neus  de ziekte van Alzheimer kunnen uitlokken. Onzin, reageren experten. Er is geen bewijs voor de hypothese dat alzheimer een infectieziekte zou zijn. Bovendien is de studie waarop het artikel is gebaseerd van twijfelachtig wetenschappelijk allooi.

Op de Facebookpagina ’Wetenschap in Beeld’, die meer dan 58.000 volgers telt, verscheen op 3 november onderstaande post (hier gearchiveerd). 

De onderzoekers hebben een zondebokje gevonden’, luidt het bijschrift bij de link naar een artikel dat op 24 februari 2022 verscheen op de Nederlandse website Wetenschap in Beeld met als titel ‘Onderzoekers: Neusbacteriën kunnen alzheimer veroorzaken’.

Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie, een verzamelterm voor ziektes die de hersenen aantasten. Wereldwijd zouden volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meer dan 55 miljoen mensen aan alzheimer lijden. 

‘Een heel gewone neusbacterie kan binnen een paar dagen je hersenen aantasten en het risico op alzheimer verhogen’, meldt het artikel. Het baseert die claim op de conclusies van een recent onderzoek van Griffith University in Australië. Uit die studie zou blijken dat bacteriën uit de neus tot in de hersenen kunnen doordringen en daar een kettingreactie op gang kunnen brengen die tot de ziekte van Alzheimer leidt. 

In de studie ging het om een Chlamydiabacterie die verschillende infecties van de luchtwegen veroorzaakt en die van de slijmvliezen in de neus tot achter de beschermende barrière van de hersenen zou kunnen raken, in slechts 72 uur tijd, althans bij de muizen in het onderzoek. Op die manier stapelt het amyloïde-eiwit uit de bacterie zich op in de hersencellen, en het is precies die opstapeling die typisch is voor de ziekte van Alzheimer.

Nonsens

De alzheimerexperten die Knack sprak blijken niet onder de indruk van het artikel noch van de studie waarop het is gebaseerd. Moleculair bioloog en alzheimeronderzoeker Bart De Strooper (VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek), die het Dementia Research Institure in Londen leidt, verwoordt het als volgt: ‘Dit is absolute nonsens. Ik zou niet weten wat ik daar meer over kan zeggen. U mag mij zo citeren.’

Ook professor neurologie Jan Versijpt (UZ Brussel), die onder meer gespecialiseerd is in cognitieve stoornissen zoals dementie, relativeert heel sterk de conclusies uit bovengenoemd onderzoek. ‘Wat in het artikel wordt geponeerd, kadert in de hypothese dat de ziekte van Alzheimer een infectieziekte zou zijn. Dat is bij wetenschappers echter geen gangbare hypothese. Als je in de literatuur bijvoorbeeld zoekt naar een link tussen alzheimer en de Chlamydiabacterie, dan vind je daar amper een honderdtal rapporten over, wat bijzonder mager is in die context en perfect illustreert hoe weinig de hypothese leeft, terwijl er nochtans al veel tijd en onderzoek aan gespendeerd is.’ 

‘De infectiehypothese strookt ook niet met de epidemiologie’, vervolgt Versijpt. ‘De allergrootste risicofactor voor alzheimer is leeftijd. Wie ouder is dan 90, bijvoorbeeld, heeft 1 kans op 3 om de ziekte te krijgen.’

Versijpt stelt zich ook vragen bij het geciteerde onderzoek. ‘Het amyloïde-eiwit dat wordt geproduceerd bij een Chlamydia-infectie is inderdaad een van de belangrijkste eiwitten die zich opstapelen bij de ziekte van Alzheimer. Maar er bestaat discussie over of dat nu dé oorzaak van de ziekte van Alzheimer zou zijn. Evengoed kan het een bijfenomeen zijn, terwijl iets anders de ziekte in gang steekt. We weten trouwens ook nog niet waarom de opstapeling van dat eiwit bij de ene tot alzheimer zou leiden en bij de andere niet. Voor een sluitend antwoord op die vraag is nog veel meer wetenschappelijk onderzoek nodig.’

Verouderd brein

Bovendien, benadrukt Versijpt, is onderzoek bij muizen niet zomaar extrapoleerbaar naar mensen. ‘In het bewuste onderzoek werden de muizen ook niet cognitief getest, de conclusie is louter gebaseerd op de aanwezigheid van dat specifieke eiwit. Verder moet je er altijd rekening mee houden dat een verouderd brein anders werkt dan een jong brein, en bij muizenproeven werkt men meestal met jonge dieren.’

Ook moleculair celbioloog Wim Annaert, die aan het Centrum voor Hersenonderzoek (VIB-KU Leuven) de ziekte van Alzheimer bestudeert, onderschrijft de conclusies van het bewuste onderzoek niet. ‘Hier is duidelijk sprake van overinterpretatie bij een wetenschappelijk zwak onderbouwd onderzoek’, zegt hij aan de telefoon. ‘Voor de studie werden gezonde muizen geïnfecteerd met de Chlamydiabacterie, waarna werd gekeken in welke mate het amyloïde-eiwit uit de bacterie zich opstapelde. Maar bij gezonde muizen is het moeilijk om dat specifieke eiwit te detecteren. Het risico bestaat dat je ook andere eiwitten meerekent. Bovendien zou je in de studie ook muizen moeten opnemen die minder gezond zijn, om te kunnen nagaan of hun toestand verslechtert. De studie heeft dan ook weinig wetenschappelijke waarde.’

‘Als je alzheimer zou kunnen krijgen door een dergelijke infectie via de neus, dan zouden we in de statistieken ook vaker gevallen zien bij jonge mensen, wat niet het geval is: alzheimer is typisch een ziekte die op latere leeftijd voorkomt. Als de ziekte het gevolg zou zijn van een ontsteking die in een paar dagen de hersenen aantast, dan zou de ziekte zich ook erg acuut voordoen. Ook dat is niet het geval’, aldus nog Annaert.