Factcheck: nee, dit zijn geen ‘Oekraïense acteurs verkleed als gewonden’

Op sociale media doen berichten de ronde die stellen dat beelden van Oekraïense oorlogsslachtoffers in Kiev in scène zijn gezet. Voor die stelling wordt geen bewijs geleverd, en er is ook nergens bewijs te vinden dat het om acteurs zou gaan. De beelden komen bovendien  uit een tv-reportage die echte oorlogsslachtoffers toont.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 13 oktober plaatst een anoniem Twitteraccount een video online (hier gearchiveerd) met als bijschrift ‘Staged: Oekraïense acteurs verkleed als gewonden nemen een selfie in Kiev. Dit is opgezet voor de live-verslaggeving in de westerse media.’ In de video van 15 seconden zien we een bebloede man en vrouw met windels om hun hoofd. De vrouw heeft een smartphone vast. We zien ook aanwezige pers en daarna wordt een beschadigd gebouw getoond. De tweet werd meer dan 1000 keer gedeeld en de video 197.000 keer bekeken. 

Dezelfde korte video circuleert ook in verschillende Facebookposts (hier en hier gearchiveerd) met hetzelfde bijschrift. Een foto van persagentschap AP van de bebloede personen in de video stond ook op de voorpagina van de Volkskrant op 11 oktober.

De Nederlandse factchecker Peter Burger en journalisten van de Franse krant Libération, die ook een foto van de vrouw publiceerden, onderzochten de beelden. De video blijkt een kort fragment uit een reportage van het Duits-Russische tv-station Ost-West. De hele reportage is te bekijken op YouTube. 

De vrouw zegt in het Oekraïens: ‘Maak een foto van mij, Andrej Andrejevitsj. Ik zal een selfie maken en die naar mijn zus in Rusland sturen.’ De Oekraïense fotograaf Efrem Lukatski gaf hierover uitleg aan Libération: ‘Ik was het die deze foto en deze video nam. Deze vrouw liep naast een man genaamd Andrej Andrejevitsj. Ze raakten gewond door fragmenten van gebroken glas die zich honderden meters in het rond verspreidden. Er waren veel gewonden en enkele doden. Ik heb het allemaal gefilmd.’

Andere fotografen die aanwezig waren, bevestigen die versie van de feiten. Wolfgang Schwan nam foto’s voor het Turkse bureau Anodulu waarop ‘burgers gewond zijn geraakt na een Russische raketaanval op het centrum van Kiev, vroeg in de ochtend van 10 oktober 2022’, zo schrijft hij op zijn Instagram-account. Ook de Oekraïense fotografen Oleksandr Khomenko en Maxym Marusenko maakten voor het Italiaanse bureau NurPhoto foto’s en video’s van de verwonding van de vrouw: toen haar gezicht voor het eerst bloederig leek, toen het verband om haar werd gedaan, en daarna. Hun foto’s genomen rond toren 101, een kantorencomplex dat het doelwit was van Russisch vuur, tonen dezelfde gewonden op verschillende tijdstippen tijdens de aanval. We zien ook de tussenkomst van talrijke ambulances en bloedvlekken op de wegen rond de toren.

Peter Burger vond ook  andere beelden van de oorlogsslachtoffers waarop we zien hoe ze hun windels krijgen. 

Van nepbloed of enige enscenering vinden we nergens bewijs. Dat is ook de conclusie van een factcheck door Deutsche Welle. Zij besluiten: ‘Bij de raketaanval op de 101-toren liepen mensen in de buurt verwondingen op van de inslag, die werden door verschillende internationale journalisten gedocumenteerd.’