Factcheck: nee, dit zijn geen ‘Bill Gates-muggen met rugnummer’

Op TikTok doet een video de ronde van muggen die een rugnummer zouden hebben gekregen. Dat klopt niet. Het blijkt te gaan om bladluizen met natuurlijke vlekjes. Door een vorm van pareidolie, een psychisch verschijnsel waarbij herkenbare dingen (zoals cijfers) worden gezien in een willekeurige waarneming, lijkt er een nummer op hun lichaam te staan. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 13 september plaatst iemand een video op Twitter met als bijschrift ‘Hebben Bill Gates zijn muggen een rugnummer?’ (hier gearchiveerd). In de video zien we een insect op iemands vingers zitten. Wanneer die persoon de vleugels van het beestje naar achter strijkt, wordt schijnbaar het nummer “36” zichtbaar. Een computerstem zegt in het Engels ‘Waarom zouden insecten een nummer op zich gestempeld krijgen?’ De video werd 68 keer gedeeld en 3200 keer bekeken.

Dezelfde video werd op TikTok al 750.000 keer bekeken (hier gearchiveerd). Op dat platform vinden we meerdere video’s met een vergelijkbare boodschap. Ook op Instagram duikt de video op. De oudste versie van de video werd al 11,8 miljoen keer bekeken. 

@dyunh519yip1

♬ оригинальный звук – Timur

Het Russische opschrift (weliswaar met tikfout) luidt: ‘Kerels die weten waar de cijfers op muggen vandaan komen (?)’. Om de oorsprong van de beelden te achterhalen, googelen we een deel van het Russische opschrift.

Zo komen we uit bij een artikel op de Kazachse nieuwssite Ekspress. In dat artikel is dezelfde video opgenomen en wordt hij in Kazachstan gesitueerd.   

Dat artikel, gepubliceerd op 12 september, heeft als titel ‘Genummerde muggenbuiken prikkelen de verbeelding van Kazachen’.  De aanwezigheid van chips in de muggen is de verklaringen die sommige internetgebruikers geven voor de nummers.  Het stuk laat experten aan het woord die stellen dat ‘het onmogelijk is dat er elektronische chips in de muggen zouden zitten’.

Een echte verklaring voor de aanwezigheid van  nummers wordt er niet gegeven in het artikel: ‘De enige adequate verklaring is de subjectieve kijk van een goedgelovig persoon.’ Ook wordt er verwezen naar mogelijke ‘fotoshopping en videobewerking’. 

Wanneer we een screenshot van de video nemen en opladen op de Russische zoekmachine Yandex komen we uit bij een vergelijkbare foto op Wikipedia.

Het beestje in de video (links) lijkt inderdaad sterk op de foto op Wikipedia (rechts), die volgens de online encyclopedie een mug uit het muggengeslacht Cricotopus zou laten zien. De versie op Wikipedia lijkt eerder het opschrift “38” dan “36” te hebben.

We tonen de beelden aan insectenkenner en medewerker van Natuurpunt Wim Veraghtert. Hij merkt op dat het niet om een mug maar om een bladluis gaat. ‘Alleen al in België leven honderden soorten bladluizen. Er zijn maar weinig mensen die zich specialiseren in het herkennen van al die soorten. Ik kan niet met zekerheid zeggen welke specifieke soort we hier zien.’

Ook Kazachse factcheckers van StopFake stellen dat het zou kunnen gaan om een een soort bladluis, meer bepaald de Euceraphis betulae. Foto’s van waarnemingen van dit soort bladluis in België en Nederland lijken inderdaad overeen te komen. Ook een foto op de site aphotofauna.com van een volwassen exemplaar met vleugels lijkt op het diertje in de video.

Insectendeskundige Isra Deblauwe van het Instituut voor Tropische Geneeskunde bevestigt: ‘De foto op Wikipedia is volgens mij geen Cricotopus, maar inderdaad een bladluis.’

Wat te denken van de zwarte vlekjes die lijken op nummers? Deblauwe: ‘Volgens mij zijn de zwarte vlekjes variabel en kan het toevallig zijn dat die op een cijfer lijken. Ik zou er niet te veel achter zoeken.’ Ook volgens Wim Veraghtert van Natuurpunt gaat het wellicht om ‘een natuurlijke zwarte tekening die op cijfers lijkt’.

Als het hier om grotere insecten gaan met cijfers erop zou gaan, dan zou het wel kunnen dat die door mensen zijn aangebracht. Veraghtert: ‘Voor onderzoek worden soms nummers op insecten geschreven. Bijvoorbeeld om in kaart te brengen hoe ver individuen van een bepaalde soort zich verplaatsen. Dan vang je in een natuurgebied vlinders van die soort, je schrijft er telkens een nummer op, en je laat ze weer los. Een dag later kom je terug en vang je weer zoveel mogelijk individuen van die soorten, zowel genummerde als ongenummerde. Doorgaans wordt zo’n nummer aangebracht met een fijn pennetje. Dat gaat alleen bij grote insecten zoals vlinders of waterjuffers. Ik denk niet dat iemand in staat is om op zo’n minuscule bladluis een cijfer te schrijven.’

Dat de willekeurige zwarte stipjes op de rug van de bladluizen op cijfers lijken, heeft te maken met pareidolie. Dat is de menselijke neiging om een specifiek, vaak betekenisvol beeld waar te nemen in een willekeurig of dubbelzinnig visueel patroon. Mensen zien soms figuren in de wolken. Of een afbeelding van Jezus op een aangebrand stuk toast. 

Waarom linken mensen dit aan Bill Gates?

Waarom verwijst de Twittergebruiker naar de oprichter van Microsoft en filantroop Bill Gates? Er is inderdaad een link tussen Bill Gates en muggen. De stichting van Gates houdt zich onder meer bezig met de strijd tegen malaria, een ziekte die verspreid wordt door muggen. In een video op zijn officiële Instagrampagina pleit Gates om aandacht te blijven besteden aan malaria, ook tijdens de coronapandemie.

Gates investeert ook in een muggenkwekerij in Colombia. De muggen in die kwekerij dragen de Wolbachia-bacterie, waardoor ze verhinderd worden om virussen van tropische ziekten te dragen en over te brengen op mensen. Door ze vrij te laten om zich voort te planten met wilde muggen, verspreiden ze de bacterie ‘waardoor de virussen minder snel worden overgedragen en miljoenen mensen worden beschermd tegen tropische ziekten’, zo lezen we op de blog van Bill Gates.  

Er is dus een link tussen Bill Gates en muggen, maar de virale video van bladluizen met schijnbaar cijfers op hun rug heeft daar niets mee te maken.