Factcheck: nee, dit rapport bewijst niet dat oorlog in Oekraïne de EU ‘bankroet’ maakt

Volgens de alternatieve nieuwssite Frontnieuws maakt de oorlog in Oekraïne de EU ‘bankroet’, vooral door de hulp die EU-lidstaten aan Oekraïne leveren. De nieuwssite verwijst daarvoor naar een onderzoek van de Zwitserse Nationale Bank. Daaruit valt inderdaad af te leiden dat de Russische inval in Oekraïne een negatieve impact had op enkele Europese economieën. Maar die impact is relatief beperkt, en de Europese hulp aan Oekraïne is verre van de voornaamste oorzaak.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een gastbijdrage op de alternatieve nieuwssite Frontnieuws kopt dat de oorlog in Oekraïne de EU ‘bankroet’ maakt. Het artikel legt de hoofdoorzaak van die economische malaise bij de hulp die veel EU-landen boden aan Oekraïne. ‘Een dergelijk steunbeleid voor Oekraïne zal alleen maar leiden tot een crisis in de EU-economie’, schrijft de auteur in zijn conclusie.

Volgens Frontnieuws zou de economische productie in het vierde kwartaal van 2022 0,1 tot 0,7 procentpunt hoger hebben gelegen en de inflatie 0,2 tot 0,4 procentpunt lager hebben gelegen als de ‘EU-landen geen hulp aan Oekraïne zouden geboden hebben’.

Het artikel verscheen eveneens op de Engelstalige variant van Frontnieuws. Ook andere Nederlandstalige alternatieve nieuwssites publiceerden de gastbijdrage. De verschillende publicaties werden door een tiental accounts gedeeld op X (bijvoorbeeld hier, hier, hier en hier). 

Het idee dat de hulp aan Oekraïne de EU en haar lidstaten bankroet maakt, gaat al veel langer rond. Dat tonen de reacties op een X-post van de Nederlands premier Mark Rutte uit september aan.

Om zijn stellingen te staven, verwijst de Frontnieuws-auteur naar een rapport van de Zwitserse Nationale Bank (SNB-BNS). 

Wat staat er in het SNB-rapport?

We downloaden het rapport via de link in het artikel. Die link werkt intussen niet meer, het rapport staat nu elders op de website van de Zwitserse Nationale Bank.

Het gaat om een werkdocument over de economische impact van de invasie van Rusland in Oekraïne op de economie in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Italië en Zwitserland. De onderzoekers publiceerden de paper in augustus 2023.

Twee van die vijf landen − het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland − behoren niet tot de EU. Er worden slechts drie EU-landen onderzocht. Het is dus erg moeilijk om op basis daarvan uitspraken te doen over de hele Europese Unie.

Het rapport concludeert dat de oorlog in Oekraïne economische activiteit vertraagde en de inflatie naar boven duwde. Dat komt overeen met wat het artikel op Frontnieuws beweert.

Volgens de auteurs van de paper zou het bruto binnenlands product (bbp) van Duitsland 0,7 procentpunt hoger geweest zijn en de inflatie in Duitsland 0,4 procentpunt lager zijn geweest als Rusland Oekraïne nooit aangevallen of zelfs bedreigd zou hebben. Het bbp is een maatstaf voor economische activiteit of productiviteit.

Voorts geeft het rapport aan dat de gevolgen op de midden- tot lange termijn nog groter zullen zijn.

De onderzoekers wijzen als oorzaak niet de Europese hulp aan Oekraïne aan, maar vooral de plotse daling in energie-import uit Rusland en de terugkoppelingseffecten daarvan op de productie.

Het vierde kwartaal van 2022 was het kwartaal waarin de energiecrisis voor huishoudens en bedrijven het meest voelbaar was. Het onderzoek kijkt dus naar de volledige impact van de oorlog in Oekraïne en niet naar de hulp van Europese landen aan Oekraïne, waar Frontnieuws wel op aanstuurt. 

Het onderzoek vergelijkt de huidige economische situatie met de hypothetische situatie als een Russische inval in Oekraïne zou zijn uitgebleven. ‘Zonder Ruslands oorlog in Oekraïne zou de inflatie in 2022 zichtbaar lager gelegen hebben in de onderzochte landen’, stelt het onderzoek bijvoorbeeld op pagina 18.

Gaat de Europese Unie bankroet?

De meest recente cijfers over de Europese economie vinden we bij Eurostat, het statistiekbureau van de Europese Commissie.

In de hele Europese Unie bleef de economische groei voor de eerste kwartalen van 2023 laag tot onbestaande. Maar de inflatie daalde intussen wel gevoelig: Waar die in oktober en november 2022 nog boven de 11 procent lag voor de hele EU, bedraagt ze ondertussen minder dan 6 procent. De overheidsschuld in verhouding tot het bbp is voor de hele Europese Unie zelfs licht gedaald in de afgelopen kwartalen.

De cijfers maken duidelijk dat de EU nog niet onmiddellijk op een bankroetscenario afstevent.

Volgens het onderzoek van de Zwitserse Nationale Bank is de economische impact van de Russische inval in Oekraïne nog lang niet volledig verteerd. ‘Zoals voor het bbp, zal het verschil tussen de feitelijke en de tegenfeitelijke consumptieprijsindex groter worden doorheen de tijd, zij het in mindere mate’, stelt het onderzoek bijvoorbeeld op pagina 18 over de Duitse economie. De consumptieprijsindex is een prijsindex die toelaat de reële inflatie te berekenen. De onderzoekers bedoelen dus dat de index hoger ligt, dan die zou hebben gelegen indien Rusland Oekraïne niet zou zijn binnengevallen.

Bron: Zwitserse Nationale Bank

Volgens de paper heeft de Russische inval in Oekraïne merkbare gevolgen gehad op de economie van enkele Europese landen. Bovendien voorspelt het onderzoek dat de negatieve impact van de Russische inval in Oekraïne binnen één à twee jaar dubbel zo hard merkbaar zal zijn als nu het geval is.

Het woord ‘bankroet’ komt evenwel nergens in de studie van de Zwitserse Nationale Bank voor. De economische impact is belangrijk en voelbaar, maar er is in de studie van de Zwitserse Nationale Bank nergens bewijs te vinden dat de oorlog in Oekraïne  de EU binnenkort bankroet zou doen gaan.