Factcheck: nee, dit is geen pop, maar een Palestijnse jongen die omkwam bij de Israëlische bombardementen in Gaza

Volgens het officiële X-account van de staat Israël heeft Hamas een video gedeeld waarin we een pop zouden zien die zou moeten doorgaan voor een Palestijns kindslachtoffer van de Israëlische luchtaanvallen op Gaza. Er is echter voldoende bewijs dat in de bewuste video geen pop te zien is, maar wel het lichaam van een vierjarige Palestijnse jongen die omkwam bij een Israëlisch bombardement in Gaza op 12 oktober. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 13 oktober deelde het officiële account van de staat Israël op X (voorheen Twitter) een video en een foto (hier gearchiveerd). De video is een compilatie van twee clips, voorzien van achtergrondmuziek. De eerste clip toont een kind dat met spoed naar een ziekenhuis wordt gebracht, de tweede een levenloos kind, gewikkeld in witte doeken. 

Op de foto ernaast – een beeld uit dezelfde video – is het gezicht van het kind omcirkeld. Het bijschrift bij de beelden luidt: ‘Hamas heeft per ongeluk een video geplaatst van een pop (ja, een pop), die suggereert dat ze het slachtoffer werd van een aanval door het Israëlische leger.’

In het screenshot hieronder hebben we het gezicht van het kind onherkenbaar gemaakt.

In de tweet beschuldigt Israël er Hamas dus van het publiek te misleiden door een pop te laten doorgaan voor een gedood Palestijns kind. De video werd 1,4 miljoen keer bekeken, de tweet werd 7800 keer gedeeld en was goed voor 18.000 likes.

Andere officiële Israëlische socialemedia-accounts, zoals de Ambassade van Israël in Frankrijk en de Ambassade van Israël in Oostenrijk, deelden de virale video met de claim over de pop erbij. Ook de Amerikaanse Amy Mek, die werkt voor een conservatieve stichting, tweette de virale clip met dezelfde claim en noemde het ‘islamitische propaganda’ (hier gearchiveerd), net als het nieuwsnetwerk Voice of Europe en een aantal Indiase accounts. Op die manier bereikte het bericht miljoenen socialemediagebruikers.

Waar het bericht precies vandaan kwam, konden we niet achterhalen. Volgens de Indiase factcheckers van Alt News was de Israëlische activist Yoseph Haddad mogelijk de eerste die de claim tweette, al bestaat daarvoor geen bewijs. ‘Het feit dat Hamas naar verluidt een video van een pop heeft getweet om het publiek te misleiden “laat zien hoe hard de leugenachtige en lasterlijke propaganda van Hamas en de Palestijnen werkt”’, stelde Haddad in zijn tweet van 13 oktober, die 3,7 miljoen keer bekeken werd en bijna 27.000 likes verzamelde (hier gearchiveerd).

Conflict Israël-Hamas

Op 7 oktober begon de Palestijnse extremistische groepering Hamas, onder de naam Operatie Al-Aqsa Zondvloed, een verrassingsaanval op Israëlische doelwitten. Vanuit de Gazastrook vuurde de organisatie duizenden raketten af. Hamasstrijders trokken tegelijk ook kibboetsen binnen, waarbij ze massale slachtpartijen aanrichtten. Ze vielen ook binnen op een Israëlisch muziekfestival, Nature Party, in de Negev-woestijn, dicht bij Gaza. Dat lezen we in een artikel van het persagentschap Reuters. 

Sinds zondag 8 oktober reageert Israël met bombardementen op Gaza. Israël heeft ook een grondoffensief in Gaza voorbereid. Volgens de meest recente cijfers van de Verenigde Naties heeft het conflict ondertussen al aan meer dan 4200 mensenlevens gekost en is een miljoen Palestijnen op de vlucht. Volgens Unicef, het kindernoodfonds van de Verenigde Naties, worden in Gaza elke dag ongeveer 400 kinderen gedood of verwond. 

Waar komt de video vandaan? 

In de video die viraal gaat, is een Arabisch watermerk te zien, te vertalen als Momen El Halabi.

Momen El Halabi is een Palestijnse fotograaf, die de beelden op 12 oktober heeft gedeeld op zijn Instagrampagina. Alt News nam contact op met Momen, die bevestigde dat op de beelden een overleden kind te zien is en geen pop. Hij vertelde aan Alt News dat de jongen die in de video te zien was de vierjarige Omar Bilal Al-Banna was, die werd gedood in Al Zaytoun, in het oosten van Gaza. Hij deelde ook verschillende andere foto’s van Omar met Alt News en de ruwe, volledige versie van de virale beelden van Omar die door het familielid werd gedragen, zonder de later toegevoegde achtergrondmuziek.

Op 12 oktober troffen Israëlische luchtaanvallen Al Zaytoun, Al Nafaq, Sabra en Tal Al Hawa in Gaza. Bij die aanvallen vielen 51 doden en 281 gewonden, zo lezen we onder meer bij The Guardian.

Om er zeker van te zijn dat het kind dat te zien is op de foto’s die Momen naar Alt News stuurde hetzelfde kind is als in de virale video, heeft de redactie van Alt News duidelijk de markeringen op het gezicht van het kind aangegeven – twee op het voorhoofd en één op de kin. De rest van het gezicht van het kind maakte Alt News onherkenbaar.

Alt News vond op de website van het fotoagentschap Getty Images ook een beeld waarop een van de mannen uit de virale video te zien is, terwijl hij een lichaam vasthoudt dat met een wit doek is bedekt. Die afbeelding is gemaakt door AFP-fotojournalist Mohammed Abed, en het bijschrift luidt: ‘Een Palestijnse man houdt tijdens de begrafenis een kind vast dat in een lijkwade is gewikkeld, terwijl de gevechten tussen Israël en Hamas op 12 oktober 2023 voor de zesde opeenvolgende dag voortduren in Gaza.’

Hieronder ziet u links een screenshot van de virale video, rechts de foto van Getty Images.

Op een andere foto die Abed voor Getty Images heeft gemaakt, is dezelfde persoon te zien die het kind op dezelfde locatie vasthoudt. Volgens het bijschrift toont deze foto een scène waarin mensen bijeenkomen naast de lichamen van slachtoffers van Israëlische luchtaanvallen aan het mortuarium van het al-Shifa-ziekenhuis in Gaza-stad op 12 oktober 2023, dezelfde dag als die waarop Moamen El Halabi zijn video deelde op Instagram.

Ook BBC-journaliste Marianna Spring, gespecialiseerd in desinformatie en sociale media, onderzocht de case. Ook aan haar hebben beide fotografen bevestigd dat ze de beelden hadden gemaakt bij het mortuarium van het Al-Shifa-ziekenhuis, en dat op de beelden geen pop te zien is maar wel een overleden kind, Omar Bilan al-Banna. Uit de meer gedetailleerde informatie die ze de journaliste bezorgden kon zij naar eigen zeggen met zekerheid besluiten dat het ging om Omar. Ook de moeder van Omar heeft aan Spring bevestigd dat de beelden haar zoon Omar tonen, die is omgekomen bij een luchtaanval op 12 oktober.

Al-Shifa-ziekenhuis

Er is nog meer bewijs dat de man met het grijze T-shirt aanwezig was in het Al-Shifa-ziekenhuis. Zo was er een tweet van Times of Gaza van 12 oktober, die een beeld bevat van de man in het grijze T-shirt (die te zien was in de beelden met Omar hierboven), die een lichaam draagt dat in een witte doek is gewikkeld.

Alt News slaagde erin om de locatie te achterhalen waar die foto is gemaakt. ‘We hebben een video van Associated Press gevonden die op dezelfde plaats is gedraaid, op 8 oktober.  Die video toont de naam “Al-Shifa Ziekenhuis”, die op een muur is aangebracht.’

Dit impliceert dat de man daadwerkelijk in het Al-Shifa-ziekenhuis was, zoals wordt bevestigd door het bijschrift van Getty Images, en ook door fotograaf Momen El Halabi, die ter plaatse was en de virale video maakte.

Desinformatie

De BBC-journaliste vroeg een reactie aan de Israëlische ambassade in het Verenigd Koninkrijk. Een woordvoerder gaf geen rechtstreeks commentaar op de berichten op sociale media of op de omstandigheden waarin Omar om het leven kwam. De ambassade liet aan de BBC weten dat het ‘erg belangrijk is om desinformatie te controleren’ maar  beschuldigde ook de BBC van het verspreiden van desinformatie. De BBC vroeg ook X om een reactie maar kreeg geen antwoord.