Factcheck: nee, dit document is geen bewijs dat het slachtofferaantal van de Holocaust overschat is

Online circuleert een document dat zou moeten bewijzen dat het dodenaantal van de Holocaust, de systematische vervolging en genocide van Joden door het Duitse naziregime, zwaar overschat zou zijn. Dat klopt niet. Het document, dat weliswaar officieel is en afkomstig is uit de Arolsen Archieven, toont niet het officiële dodenaantal van de Holocaust maar een fractie van het aantal Joodse slachtoffers dat tijdens de Tweede Wereldoorlog werd vermoord. Officiële schattingen gaan uit van 5,1 tot 6 miljoen slachtoffers.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Online circuleert een document, afkomstig van het Internationale Rode Kruis, dat volgens socialemediagebruikers zou bewijzen dat het dodenaantal van de Holocaust zwaar overschat zou zijn. In een bericht lezen we: ‘Dit document van het Internationale Rode Kruis toont het dodental voor elk concentratiekamp. Ze hebben een totaal van 271.000 slachtoffers. Dat is een pak minder dan 6 miljoen.’ Ook de Belgische plastisch chirurg Jeff Hoeyberghs herpost het document.

Op het document valt ‘Internationale Rode Kruis’ te lezen, met ernaast Arolsen, West-Duitsland. Rechts zien we ook een jaartal, namelijk 1979.

Onder aan het document zien we een lijst van alle verschillende concentratie- en vernietingskampen, zoals Auschwitz, Bergen Belsen en Majdanek. Ernaast staat er een datum en in de derde kolom cijferaantallen met erboven ‘Totaal aantal doden’.

Is dit document echt, en vormt het een bewijs dat het dodenaantal van de Holocaust zwaar overschat is?

We nemen een screenshot van de afbeeldingen en laden die op bij Google Lens. Zo komen we terecht op de website van de Arolsen Archieven. Die internationale organisatie, die zich in de Duitse stad Bad Arolsen bevindt, houdt zich bezig met documentatie, informatie en onderzoek over nazivervolging, dwangarbeid en de Holocaust. Ze beschikt over meer dan 30 miljoen documenten die onder meer uit concentratiekampen afkomstig zijn. Dat lezen we op haar website.

Documenten uit de archieven worden wel vaker online verspreid door negationisten, zegt Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt-instituut. ‘Het gaat om een origineel document’, zegt Busch. ‘Maar je moet goed lezen wat er staat. Het document toont het aantal slachtoffers waarvoor een officieel sterftecertificaat is afgeleverd.’ De Arolsen Archieven staan onder meer in voor de identificatie van mensen die omgekomen zijn in de kampen. ‘Er zijn miljoenen mensen verdwenen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Arolson Archieven staan onder meer in voor het opsporen van die personen.’

Arolsen Archieven

Dat lezen we ook op de site van de Arolsen Archieven, die een artikel met de naam ‘factcheck’ op hun site hebben staan. Daarin gaan ze dieper in op de documenten die uit hun archief worden verspreid. Daarin lezen we dat ‘Overlijdensakten worden afgegeven na ontvangst van een aanvraag van de nabestaanden als er voldoende documentatie is over het overlijden van de persoon in kwestie.’ De archieven beschikken over informatie over zo’n 17,5 miljoen mensen.’ Busch: ‘Het document toont het totale aantal officiële overlijdenscertificaten die ze op die datum hebben kunnen vastleggen.’ Het document vormt dus geen bewijs dat het aantal slachtoffers van de Holocaust lager ligt dan wordt geschat. ‘De cijfers in het document zijn maar een fractie van het echte cijfer.’

Een omvangrijke lijst van alle slachtoffers die zijn omgekomen tijdens het naziregime is er niet, zegt Busch. ‘Dat komt omdat er geen registratie was binnen de vernietigingskampen.’ Busch maakt het onderscheid tussen vernietigings- en concentratiekampen. Het nazirijk beschikte over 2 kampen die zowel een concentratiekamp als vernietigingskamp waren (Auschwitz-Birkenau en Majdanek/Lublin). Vier andere waren zuivere vernietigingscentra (Treblinka, Sobibór, Chelmno en Belzec). Auschwitz was aanvankelijk een concentratiekamp maar werd tegen het eind van de oorlog ook een vernietigingskamp. Het was ook het grootste kamp. 1,1 miljoen mensen werden er omgebracht door vergassing. 200.000 anderen stierven aan ziekte, terreur en ontbering.

Die laatsten behoorden tot de groep die als arbeidsslaven werden ingezet in de werkkampen en fabrieken in de omgeving. Zij werden wel geregistreerd. ‘Maar’, zegt Busch, ‘de nazi’s wisten heel goed dat die registraties van het kampnummer bewijsmateriaal waren. Ze hebben die dan ook zo veel mogelijk opgebrand na de oorlog, zodat die bewijzen niet in de handen van de geallieerden zouden vallen.’ 

Ook Majdanek was zowel een concentratie- als een vernietigingskamp. ‘De kampen die zuiver op vernietiging waren gericht, waren betrekkelijk kleine kampen. Mensen die naar die vernietigingscentra zijn gedeporteerd – geschat op 2,7 miljoen – werden onmiddellijk vergast. Zij werden niet geregistreerd.’ Dat is een verschil met concentratiekampen, waar de meeste gevangenen werden getatoeëerd en geregistreerd.

Historisch onderzoek

Hoe komen historici aan schattingen van 5,1 tot 6 miljoen mensen? Busch: ‘Die officiële schatting werd gemaakt op basis van jarenlang historisch onderzoek en andere bronnen. Er zijn transportlijsten – Kazerne Dossin beschikt bijvoorbeeld over een deportatielijst -, getuigenissen en andere data op basis waarvan je schattingen kunt maken. Er zijn bijvoorbeeld ook demografische analyses gemaakt. Als je weet dat van alle gedeporteerde Joden in België, wier aantal op 25.490 wordt geschat, maar 5 procent is teruggekeerd, kun je redelijke uitspraken doen over het aantal slachtoffers. Alle analyses die een vergelijking maken over het aantal Joden in Europa voor de Tweede Wereldoorlog en het aantal erna, tonen een verschil van 5,1 tot 6 miljoen aan.’

Het totale cijfer van de nazivervolging ligt nog veel hoger, zegt Busch. ‘Als je Roma, Sinti, homoseksuelen, politieke tegenstanders, vrijmetselaars enzovoort erbij rekent, kom je op een totaal van 17 miljoen.’ Het oordeel van Busch is dan ook duidelijk: ‘Voor het gemak zeggen dat het document het officiële slachtoffercijfer van de Holocaust toont, klopt niet.’