Factcheck: nee, deze worminfectie heeft niets te maken met Pfizer-vaccin

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Twitter circuleert een video van een wormpje in een oogbal dat gelinkt zou zijn aan het Pfizer-vaccin. Dat klopt niet. Het gaat over de worminfectie ‘loa loa’ die voorkomt in Centraal-Afrika. Volgens experts is er geen link met het coronavaccin.

Op 17 oktober plaatst iemand een video op Twitter met als bijschrift: ‘Oh mijn God, het organisme dat ze in het oog hebben gevonden leeft. Pfizer-vaccin!’ We zien een wormpje bewegen in een oogbol. We horen op de achtergrond stemmen in het Frans zeggen: ‘Amai, wat is het lang. Het is groot geworden.’ De video wordt 160 keer gedeeld en meer dan 9000 keer bekeken.

Braziliaanse factcheckers kregen een vergelijkbare video doorgestuurd via WhatsApp met de vraag om de video te verifiëren. Journalist Pedro Prata van Estadão Verifica: ‘Deze video circuleert in Brazilië met de claim dat Bill Gates via vaccinatie organismen inent in mensen. De video toont een wormachtig wezen in een oogbol.’

Prata: ‘De tekst op de video blijkt de naam van een Braziliaans Telegramkanaal (rood kader) dat desinformatie over vaccins verspreidt. Het is tevens de naam van een roman waarin een complottheorie over een “nieuwe wereldorde” uit de doeken wordt gedaan.’

We vinden de video ook op Facebook en YouTube terug, op profielen en kanalen over vaccins en complottheorieën.

Onder de Twittervideo schrijft iemand: ‘U verspreidt propaganda, doe onderzoek, dit is niet het vaccin.’ De reactie bevat ook onderstaande video waarin een vrouw stelt dat ‘het kleine vreemde ding in het oog “loa loa” heet, men heeft het ook over filariose à loa’.

We googelen naar video’s met de zoekopdracht ‘filariose à loa loa’.

Zo komen we uit bij een video op TikTok die op 3 oktober werd opgeladen door een zekere Kevin Biyogo, die op zijn TikTok-account stelt dokter te zijn. We zien dezelfde video als in het eerste Twitterbericht, maar groter en zonder de rode pijlen. Bij deze video staat: ‘Wanneer de worm die filariasis veroorzaakt naar het oog migreert.’

De kwaliteit van deze video is beter dan de versies op Facebook, Twitter en WhatsApp. Opvallend is echter dat in de video op Twitter nog een ander TikTok-account vermeld staat (geel kader).

Wanneer we ‘mefbrown’ op TikTok zoeken, komen we uit bij een account met dertigduizend volgers.

Op dat account vinden we dezelfde video, maar in veel hogere kwaliteit en met weer andere opschriften. Het feit dat de beeldkwaliteit beter is en dat dit de oudste versie is die we kunnen vinden (opgeladen op 2 oktober), doet vermoeden dat dit het origineel is.

Deze video werd meer dan vijf miljoen keer bekeken en kreeg de hashtags #tiktokafrique en #viral. Mef Brown blijkt de (artiesten)naam van een Kameroense zanger die tevens dokter lijkt te zijn. Zo wordt hij in dit interview dokter genoemd en deelt hij verschillende video’s op sociale media van zichzelf in doktersuniform in een medische context. We sturen de man een mail met vragen over de oorsprong van de video, maar krijgen geen antwoord.

Kan het kloppen dat deze video door een Kameroense dokter is opgenomen en dat we een geval zien van ‘loa loa’?

We tonen de beelden aan epidemioloog en parasitoloog Katja Polman die onderzoek doet aan het Antwerpse Instituut voor Tropische Geneeskunde. ‘Dit lijkt inderdaad de loa loa-worm te zijn’, bevestigt Polman. ‘Om in mijn lessen loa loa te illustreren, gebruik ik een vergelijkbaar beeld van een wormpje in het oog. Loa loa (ook wel ‘oogworm’ genoemd) is een worm die onderhuids door het lichaam migreert. Op de video zien we hoe de worm net onder het bindvlies van het oog voorbijkomt. Het ziet er heel eng uit, maar het is op zich geen ernstige of gevaarlijke ziekte.’

Polman: ‘Voor die worm in het oog terecht komt, is er een hele cyclus (zie hieronder) aan voorafgegaan. Een vlieg (genus chrysops) prikt je en neemt een bloedmaal, zoals een malariamug. Daarmee introduceert die vlieg wormlarven op je huid, die in de bijtwond doordringen. Via dit contact kunnen ook anderen geïnfecteerd raken: een vlieg prikt een besmet persoon en neemt zo een larve op, daarna prikt die vlieg een ander mens en zo kan ook die de wormpjes krijgen.’

‘De wormlarven worden volwassen in de mens’, legt Polman uit. ‘Ze kunnen onder de huid migreren en zo ook langs het oog komen. Dat kan uiteraard vervelend zijn, en soms ook pijnlijk. Je kunt zo’n worm eventueel chirurgisch laten weghalen, en de infectie (loiasis) valt met geneesmiddelen goed te bestrijden. Bij patiënten met een zeer hoog aantal wormlarven is echter voorzichtigheid geboden, omdat erdan bijwerkingen kunnen optreden in de vorm van encefalopathie (een stoornis in de hersenen, nvdr.).’

Polman gelooft dat de video uit Kameroen afkomstig kan zijn: ‘De vlieg die de infectie veroorzaakt, komt voor in moeras- en regenwoudbossen in West- en Centraal-Afrika.’ We zien ze vaak opduiken in bijvoorbeeld in Gabon en Kameroen (zie kaart).’

Ten slotte, zit het Pfizer-vaccin er voor iets tussen?

‘Nee, dit is niet veroorzaakt door een vaccin’, is Polman stellig. ‘Het heeft er niets mee te maken. Loa loa is een op zich staande infectie. Dat dit ook maar iets met coronavaccins te maken zou hebben, heb ik nooit eerder gehoord en er is in elk geval geen wetenschappelijk bewijs voor. Ik zou niet weten hoe een vaccin dit zou kunnen veroorzaken. Zo werkt een vaccin niet. Deze worminfectie aan vaccins koppelen, is onzin.’