Factcheck: nee, deze video toont geen recent Braziliaans protest tegen de verkiezingsuitslagen, maar viering Onafhankelijkheidsdag

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Online circuleert een video van een Braziliaanse massamanifestatie die op 15 november tegen de verkiezingsresultaten zou hebben plaatsgevonden. Dat klopt niet. De video toont een manifestatie voor de Braziliaanse Onafhankelijkheidsdag die op 7 september plaatsvond.

Op 16 november post een man een 21 seconde durende video op Facebook van een massamanifestatie in Brazilië (hier gearchiveerd). In een Engelse tekst, toegevoegd aan de video, lezen we ‘Vandaag vond een van de grootste nationale protesten in de Braziliaanse geschiedenis plaats. Miljoenen mensen verenigd over heel Brazilië. Deel dit overal.’ In de rechteronderhoek van de video zien we de datum 15 november 2022 staan. ‘Volgens mij zijn een paar mensen het ergens niet zo mee eens in Brazilië,’ lezen we in het bijschrift. In de video horen we de manifestanten enthousiast roepen en applaudisseren. 

Ook op Twitter wordt de video gedeeld. Eén versie werd door 1.8 miljoen mensen gezien (hier gearchiveerd).

De video wordt gedeeld in context van de recente Braziliaanse presidentsverkiezingen. Huidig president Jair Bolsonaro moest in de tweede ronde, die op dertig oktober plaatsvond, de duimen leggen tegen voormalig president Lula da Silva. In onder meer de Braziilaanse deelstaat Santa Catarina vonden er protesten plaats tegen de verkiezingsuitslagen, vaak in de vorm van wegblokkades. Ook op 15 november werden er op verschillende plaatsen in Brazilië protesten georganiseerd tegen de verkiezingsresultaten. Dat lezen we in een artikel van persagentschap Associated Press.

Bolsonaro zelf gaf zijn verlies niet toe, en diende op 22 november een klacht in tegen de verkiezingsresultaten bij het Tribunal Superior Eleitoral (TSE). Volgens Bolsonaro zou een deel van de stemmen die werden uitgebracht tijdens de tweede ronde van de presidentsverkiezingen ongeldig zijn. TSE-voorzitter Alexandre Moraes wees de klacht op 23 november af, en veroordeelde de Partido Liberal, de partij van Bolsonaro, tot het betalen van een boete van omgerekend ruim 4 miljoen euro, omdat hij met zijn klacht het Braziliaanse kiessysteem heeft proberen te ondermijnen.

De video circuleert om aan te tonen dat de Braziliaanse verkiezingen vervalst zouden zijn. Ook in Nederlandstalige Telegramkanalen vindt die boodschap weerklank en zwengelt zo het anti-elitarisme binnen complotkringen aan (hier gearchiveerd).

Waar werd de video opgenomen?
Om te weten te komen waar de manifestatie werd georganiseerd, nemen we eerst enkele screenshots van de gebouwen op de achtergrond. We laden ze op bij Google Lens, dat suggereert dat de manifestatie plaatsvond op de Esplanade Dos Ministérios. Via Google Streetview zien we dat de gebouwen aan de linkerkant van het park (rood kader) en de witte ‘luchtbal’ (geel kader) in de Facebookvideo overeenkomen met de gebouwen van Braziliaanse ministeries (hoogbouw) en het Nationaal museum van de Republiek (luchtbal) overeenkomen.

Wanneer?

We nemen opnieuw enkele screenshots van de video en voeren via Google Afbeeldingen en Yandex een omgekeerde zoekopdracht uit.

Via Yandex vinden we op Twitter een langere versie van de video, gepost op 20 september.

Via Google Afbeeldingen vinden we dezelfde video terug op TikTok, gepost op 11 september.

In de beschrijving lezen we dat het zou gaan om beelden die gemaakt werden op 7 september, de Braziliaanse Onafhankelijkheidsdag. 

Aangezien de video’s op TikTok en Twitter  al van september online staan, kunnen we ervan uitgaan dat de beelden voor 15 november zijn gemaakt. 

In de Tiktokvideo herkennen we op de groene posters aan de gebouwen het getal ‘200’. Dat is een verwijzing naar de 200ste Onafhankelijkheidsdag die Brazilië dit jaar vierde, schrijft  persagentschap Reuters. In andere nieuwsberichten van onder meer de Braziliaanse nieuwszender Jornal Da Record, de Braziliaanse krant O Globo en de Amerikaanse nieuwszender CNN lezen we dat er op 7 september in Brasilia inderdaad een pro-Bolsonaro manifestatie plaatsvond.
Wie de originele beelden maakte vinden we niet terug, maar in beelden gemaakt door Bolsonaro’s minister van Communicatie Fábio Faria herkennen we dezelfde posters als in de Tiktokvideo (zie rood kader).

In YouTube-video van Jornal Da Record zien we ook de Braziliaanse vlag die rondgedragen wordt (vanaf 2:00). Daardoor kunnen we concluderen dat het gaat om dezelfde viering van 200 jaar onafhankelijkheid, die op 7 september plaatsvond in Brasilia.

Gemanipuleerd geluid
Onder de beelden is ook een geluidsband gemonteerd, waarop enthousiast geklap en gebrul van de manifestanten te horen lijkt. Volgens een factcheck van de Braziliaanse factcheckorganisatie Aos Fatos, werd de audio opgenomen op 20 juni 2013, tijdens de voetbalwedstrijd Brazilië-Mexico, georganiseerd in de Braziliaanse stad Fortaleza. Beide landen stonden toen tegenover elkaar tijdens de Confederations-cup.