Factcheck: nee, deze video toont geen protest om ontslag Zelensky te eisen, maar manifestatie na moord op Slovaakse journalist

Online circuleert een video van wat een Oekraïense manifestatie zou zijn om het ontslag van de Oekraïense president Zelensky te eisen. Dat klopt niet. De video is een compilatie van verschillende protesten die in 2018 en 2019 plaatsvonden in de Slovaakse hoofdstad Bratislava. Aanleiding voor de manifestaties was de dubbele moord op de Slovaakse journalist Ján Kuciak en zijn vriendin Martina Kušnírová. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 28 januari tweet een Nederlandstalige vrouw een video van wat een Oekraïense manifestatie zou zijn (hier gearchiveerd). De manifestanten zouden het ontslag van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky eisen volgens het bijschrift van de video. ‘Van ‘s ochtends tot ‘s avonds eisen duizenden Oekraïners dat Zelensky aftreedt als president’, luidt het bijschrift. Dezelfde tekst, in het Engels, valt ook op de beelden te lezen.

De video duurt zo’n twintig seconden en bestaat uit drie verschillende shots. In de eerste elf seconden zien we verschillende mensen op een plein verzameld. Ze hebben pancartes vast. Vervolgens verandert het beeld naar een luchtbeeld van de verzamelde massa op het plein. Of dat hetzelfde plein is, valt moeilijk uit te maken. Het laatste shot (seconde 18) is een nachtelijk beeld van de menigte.

Zien we hier echt een recent protest tegen Zelensky?
We nemen enkele screenshots van de beelden en geven die in op Google Afbeeldingen en Yandex. Via Google Afbeeldingen komen we terecht op een artikel van de Slovaakse krant Denník N, gepubliceerd op 19 januari 2019. Op de foto in het artikel herkennen we hetzelfde gebouw dat in het tweede shot van de video terugkomt. We herkennen ook andere details, zoals een rij auto’s met satellietschotels (rood kader) en een overkapt podium (groen kader).

We nemen een screenshot van het gebouw in het gele kader, en laden de afbeelding op bij Google Lens. Zo komen we te weten dat de video opgenomen is op het Slovaakse Nationale Opstand-plein, afgekort het SNP-plein, in de Slovaakse hoofdstad Bratislava. Niet in Oekraïne dus, zoals de Nederlandstalige vrouw op Twitter beweert.

In het artikel lezen we dat de manifestatie werd georganiseerd ter herdenking van de moord op de Slovaakse journalist Ján Kuciak en zijn vriendin Martina Kušnírová. Kuciak en Kušnírová werden op 21 februari 2018 vermoord in hun huis in het Slovaakse dorp Velka Maca. Kuciak was bezig met een onderzoek naar de banden tussen de Slovaakse maffia, de zakenwereld en Slovaakse politici. Op 19 januari verzamelden zich in verschillende Slovaakse steden duizenden mensen om de moord aan te klagen. Dat lezen we op de website van de BBC.

We weten dus waar het middelste stuk van de video werd gefilmd. Zien we op de andere twee shots in de video dezelfde manifestatie van 19 januari? En werden de beelden ook op het Slovaakse Nationale Opstand-plein gemaakt?

We nemen enkele screenshots en laden die op bij Google Afbeeldingen, maar dat levert geen resultaat op. Daarom surfen we naar YouTube en tikken ‘SNP Bratislava protest’ in. We gaan de resultatenlijst af en vinden verschillende video’s van een manifestatie op het SNP-plein, georganiseerd op 16 maart 2018. We bekijken de video’s zorgvuldig.
In een video van het Argentijnse nieuwsagentschap EFE vinden we enkele elementen terug uit het eerste deel van de video. Zo herkennen we op seconde 24 een spandoek met RIP op (rood kader), een witte pancarte met als laatste woord ‘nastup’ (geel kader) en een man met blauwe jas en een man met een grijze muts (blauw kader).

De video werd op 17 maart 2018 gepost. In de beschrijving lezen we dat we beelden zien van een manifestatie die de dag voordien, op 16 maart, in Bratislava werd georganiseerd. Aanleiding was eveneens de moord op Kuciak en Kušnírová, lezen we in de beschrijving.

In een andere video vinden we ook een element uit de laatste shot terug, namelijk een pancarte waar in spiegelschrift het woord ‘nasbat’ valt te lezen. Op seconde 18 van deze video zien we dezelfde pancarte terug (geel kader). De video werd op 10 maart 2018 op YouTube geplaatst. De beelden zelf werden op 9 maart gemaakt, lezen we in de titel. In de beschrijving lezen we dat de aanleiding voor de manifestatie, net zoals bij de twee andere shots, de moord op Kuciak en Kušnírová was. 

Als laatste vinden we ook de originele video van het middelste shot terug. De beelden van de Twittercompilatie beginnen op seconde 11.