Factcheck: nee, deze video toont geen leger dat vanuit Libië Europa wil binnenvallen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Online circuleert een compilatievideo waarin volgens socialemediagebruikers een ‘leger van 500.000 man’ te zien is. De groep zou vanuit Libië Italië willen binnenvallen. Dat klopt niet. Het gaat om video’s waarin vluchtelingen te zien zijn die de Egyptisch-Libische grens waren overgestoken en in Libië door de Libische autoriteiten werden tegengehouden. Ze werden naar Egypte teruggestuurd. 

Op 22 juni tweet een Nederlandstalige Twittergebruiker een compilatievideo waarin twee verschillende shots te zien zijn. In het eerste shot, dat duurt tot en met seconde 6, zien we een groep mannen geknield op de grond zitten, in wat een binnenplein van een gebouw lijkt te zijn. In het tweede shot, dat op seconde 7 start, zien we een groep mannen uit een vrachtwagen stappen (hier gearchiveerd).

In het bijschrift lezen we: ‘Een leger van 500.000 man staat klaar om vanuit Libië Italië binnen te vallen. (…) Is dit de payback omdat de NAVO generaal Muammar Gaddafi heeft vermoord? Stop de invasie, red Europa!’. De video wordt 14.300 keer bekeken.

Tonen de beelden inderdaad een leger van een half miljoen mensen dat Europa via Italië wil binnenvallen? 

We laden de video op bij de verificatietool InVid. Daardoor komen we terecht op een Twitterstatus van het Turkse Twitteraccount Muhbir, waar we dezelfde twee video’s in hun tweets terugvinden. Ze zijn beide langere versies van de video’s in de tweet. Volgens het Twitteraccount zouden de beelden in Libië gemaakt zijn, en een repatriëring van vluchtelingen tonen. 

In beide video’s is hetzelfde Arabische opschrift te zien. We laden een screenshot op bij Google Afbeeldingen om te kijken wat het woord betekent. 

Zo zien we dat het opschrift de Arabische naam is voor de Libische stad Musaid, die zich aan de grens met Egypte bevindt. Waar in de stad de beelden precies werden gemaakt, weten we niet. Om dat te verifiëren voeren we een geolocatie uit op beide video’s. 

We beginnen bij het tweede deel van de video, want daarin is meer van de omgeving te zien. In de tweet van Muhbir zien we een langere versie van de video. We surfen naar het TikTok-account dat vermeld staat op de video (hier gearchiveerd). Enkele elementen die ons opvallen zijn de blauw-witte vrachtwagen, en een huis met een puntdak (seconde 4). 

Op seconde dertig zien we ook een grijs gebouw dat boven de andere gebouwen uittorent (geel kader), een boom (rood kader) en een grijze muur (blauw kader). 

Van Libië en de stad Musaid zijn er helaas geen Google Streetviewbeelden beschikbaar. We kunnen enkel satellietbeelden zien, maar op basis daarvan slagen we er niet in om de straat uit de video te lokaliseren. Daarom tikken we de Arabische naam voor Musaid opnieuw in op TikTok, in de hoop om andere beelden te vinden. Dat lukt: we vinden een video met dronebeelden van wat Musaid zou zijn, opgeladen op 13 december 2022 (hier gearchiveerd).

Om te verifiëren of het echt om Musaid gaat, vergelijken we de beelden met de satellietbeelden van Google Maps. Zo zien we in het begin van de video een lang rechthoekig terrein dat ommuurd is, met een lang gebouw met een groen dak (geel kader). Even verderop rechts zien we een groene vlakte. Die elementen herkennen we ook op de satellietbeelden.

We zijn dus zeker dat we in de dronevideo Musaid zien. Op seconde 33 van de video zien we andere elementen verschijnen, die overeenkomen met zowel de satellietbeelden als met de beelden uit de vrachtwagenvideo. We zien het grijze gebouw (rood kader), de boom (groen kader), het huis met puntdak (geel kader) en twee vierkante gebouwen die verbonden lijken te zijn (blauw kader). De vrachtwagenvideo werd dus weldegelijk in Musaid gefilmd.

In de vrachtwagenvideo’s zien we hoe mensen ergens naartoe worden geleid. Waar precies is niet te zien. Maar afgaande op de satellietbeelden moet het gaan om het ommuurde terrein schuin tegenover het huis met de puntdak en de boom (rood kader). Zou dat het gebouw kunnen zijn dat in de eerste beelden van de video te zien is?

Op TikTok vinden we een langere versie van het eerste shot uit de Twittervideo. We zien onmiddellijk enkele elementen die overeenkomen met de satellietbeelden van het ommuurde terrein. Zo zien we in de eerste seconde van de video een geel getrapt gebouwtje. Op seconde 6 zien we ook twee blauwe luifels, die op een meter van elkaar staan. Die elementen komen overeen met elementen op de satellietbeelden: het getrapte gebouwtje in het groene kader, en de blauwe luifels in het gele kader.

Ook is de gevel duidelijk te zien in de video. De muur van die gevel is oneven en is getrapt. Het ‘reliëf’ van de gevel in de video komt overeen met het reliëf van de gevel op de satellietbeelden. De gele streepjes tonen de stukken die uitsteken, de rode streepjes de andere stukken muur. 

Op Google staat geen duidelijke beschrijving over wat het gebouw precies is, maar op seconde 3 in de video zien we wel een opschrift boven de ingang van het gebouw. Het is deels Arabisch, deels Engels: we lezen onder meer ‘ministry of interior’ (‘ministerie van Binnenlandse Zaken’). 

Wat is de context van deze beelden?

De beschrijvingen van de TikTokvideo’s en de tweet van het Turkse Twitteraccount geven aan dat de personen in de video vluchtelingen zijn.

We proberen via Google meer informatie te vinden, in het Arabisch en het Engels. Aan het persagentschap Reuters verklaarde een woordvoerder van het Libische Nationale Leger (Libyan National Army ofte LNA, nvdr.), dat het oostelijke Libische district Butnan controleert, dat het 4000 vluchtelingen had gevonden in pakhuizen van mensensmokkelaars. De Libische militairen arresteerden de vluchtelingen en stuurden ze te voet terug naar Egypte.

Dat lezen we ook in een artikel van het persagentschap AP aan wie een mensenrechtenactivist het nieuws bevestigde.

In een artikel van het Egyptische journalistieke collectief MadaMasr, gepubliceerd op 8 juni, lezen we dat Libië een hub is voor migranten uit onder meer Syrië en Bangladesh. Een grote groep onder de gearresteerde vluchtelingen waren Egyptenaren, die teruggestuurd werden.

Volgens AP bevonden zich ook Syriërs, Soedanezen, Pakistanen en Bengalen onder de gedetineerde migranten. De meesten kwamen in de loop der jaren op een legale manier naar Libië.