Factcheck: nee, deze video toont geen enscenering van de oorlog in Oekraïne maar een opname van een Letse kortfilm

Online circuleert een video waarin de filmopname van een oorlogsscène te zien is. Volgens socialemediagebruikers zou de video bewijzen dat de Russische inval in Oekraïne in scène is gezet. Dat klopt niet. De video toont de filmopnames van de kortfilm ‘Nadija’, die door de Oekraïense cineast Artem Kocharyan wordt geregisseerd. De opnames vonden plaats in Letland.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 5 april tweet een Nederlandstalige man een video van wat filmopnames lijken te zijn (hier gearchiveerd). In de clip, die zo’n 28 seconden duurt, zien we een filmploeg die opnames maakt van soldaten die een huis binnenlopen. Even later (0:16) zien we een scène binnen, waarbij we lopende soldaten zien en verschillende explosies. De cameramensen die de beelden maken, zijn ookte zien.

‘Een opnamedag in Oekraïne. Zo word je dus misleid in de media. We zullen tonen hoe jullie nieuws gemaakt wordt’, lezen we in het bijschrift. De man vermeldt VTM Nieuws en de VRT in zijn tweet (hier gearchiveerd). Ook andere Twittergebruikers en Telegramgroepen delen de video (hier gearchiveerd). ‘Onmogelijk om onze mainstreammedia nog serieus te nemen hé…’, reageert een Twittergebruiker. ‘Allemaal fake nieuws! Niet onze oorlog! Geen euro meer erheen!’ schrijft een andere. Een Engelstalige tweet met dezelfde video wordt meer dan 120.500 bekeken (hier gearchiveerd).

Dat de oorlog in Oekraïne in scène wordt gezet, is een verhaal dat al sinds de Russische inval in februari 2022 geregeld opduikt. Ook Knack factcheckte al vaak video’s van filmopnames die het bewijs zouden leveren voor die stelling.

We nemen enkele screenshots van de nieuwe video en laden die op bij Google Lens. Zo komen we uit bij verschillende tweets die de video delen. Bij een Engelstalige tweet met de video zien we echter ook een disclaimer van Twitter. Daarin lezen we dat de video gemaakt zou zijn tijdens de opnames van de Oekraïense-Letse kortfilm ‘Nadija’ (‘Hoop’).

We googelen de naam van de kortfilm en de regisseur. Zo vinden we een artikel van de Oekraïense website Ukrinform. In dat artikel lezen we dat de Oekraïense regisseur en scenarioschrijver Artem Kocharyan de film regisseert. De filmopnames vonden tot eind maart plaats in de Letse steden Riga en Sigulda. Ook de Letse website LTV wijdt een stuk aan de film.  

Een groot deel van de filmploeg bestaat uit Oekraïners die na het begin van de oorlog naar Letland verhuisden, net als de regisseur zelf. De originele video vinden we ook terug op het Tiktok-account van de regisseur, die de video op 1 april postte. Het gaat om een langere versie van de eerste zestien seconden van video.

Het tweede deel van de video (vanaf 0:16), waarin we de binnenkant van het gebouw zien, werd online geplaatst door het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de special effects. Het bedrijf publiceerde de beelden op 22 maart op zijn Instagrampagina.

De factcheckers van nieuwsagentschap AP hadden contact met regisseur Kocharian via Instagram. Daarin stelt hij dat de film inderdaad opgenomen is in Letland en gaat over het tragische verhaal van een meisje dat in de eerste twee maanden van de invasie al haar familieleden verliest en in haar eentje, zwanger, achterblijft. De scène die we in de video zien, is het moment waarop het hoofdpersonage haar geliefde verliest, aldus Kocharian. In de factcheck lezen we ook dat de scène gefilmd werd op een voormalige militaire basis in Sigulda. De film komt in juni uit, vertelde Kocharian aan AP.

Bewijs dat de beelden in de reguliere media verschenen zijn alsof het om echte oorlogsbeelden gaat, vinden we niet terug.