Factcheck: nee, deze video is geen bewijs dat Zelensky een bezoek aan Bachmoet in scène zou hebben gezet

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Online circuleert een video van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky die zou moeten bewijzen dat hij zijn recente bezoek aan de Oekraïense stad Bachmoet in scène zou hebben gezet. De video zou namelijk opgenomen zijn in Charkiv. Dat klopt niet. De gedeelde video toont Zelensky tijdens een bezoek aan de Oekraïense stad Boetsja begin april. Bovendien deelde Zelensky de video nooit als bewijs van zijn bezoek aan Bachmoet. Over dat bezoek hebben verschillende internationale media verslag uitgebracht.

Op 22 december post een Facebookgebruiker een video van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. In de video, die zo’n twaalf seconden duurt, zien we Zelensky wandelen door een verwoeste stad. In het bijschrift lezen we het volgende: ‘Zelensky’s bezoek aan Artyomovsk (de oude Russische naam voor Bachmoet nvdr.) is blijkbaar vervalst. Lokale groepen in Artyomovsk maken Zelensky’s wandeling belachelijk. De inwoners van Artyomovsk beweren dat er geen dergelijke gebouwen in de stad te vinden zijn en dat de achtergrond van de parade van de Oekraïense president lijkt op de straten van Charkiv.’ 

Ook op andere Facebookprofielen en in een Nederlandstalig Telegramkanaal circuleert de video. We vinden hem ook terug als reactie op een tweet van de Nederlandse journalist Joost Niemoller (hier gearchiveerd).

Ook een ander profiel tweet dezelfde video met een soortgelijk bijschrift (hier gearchiveerd)

Een verkeerd bijschrift bij een video kan verwarring zaaien en mensen doen twijfelen aan andere beelden. Anderzijds zou het ook kunnen betekenen dat Zelensky liegt tegen zijn eigen bevolking, wat gevolgen kan hebben voor zijn geloofwaardigheid als leider van Oekraïne. 

We zoeken daarom een antwoord op volgende vragen: heeft president Zelensky onlangs Bachmoet bezocht? Heeft hij dat met deze video willen bewijzen? En waar is deze video opgenomen?

Heeft president Zelensky onlangs Bachmoet bezocht? 

Ja. Verschillende internationale media brachten verslag uit van het verrassingsbezoek van Zelensky aan Bachmoet, een stad die zich op de frontlinie tussen de Oekraïense en Russische troepen bevindt. Onder meer het persagentschap Reuters, de Amerikaanse krant The New York Times en het Franse persbureau AFP brachten het nieuws.

Heeft Zelensky dat met deze video willen bewijzen?

Daarvoor vinden we geen enkel bewijs. Zelensky zelf deelde op zijn sociale media foto’s en een video van zijn bezoek aan de stad. De video die wij checken en waarvan socialemediagebruikers geloven dat het ‘een bewijs is dat Zelensky zijn bezoek aan Bachmoet ensceneerde’ zit er niet bij. 

Waar is deze video dan wel opgenomen? 

Volgens het bijschrift zou hij dus niet in Bachmoet gemaakt zijn, maar in de Oekraïense stad Charkiv. We gaan eerst op zoek naar de oorsprong van het beeld. We nemen enkele screenshots van de video en voeren via Google Lens een omgekeerde zoekopdracht uit op de beelden. Bij één screenshot komen we terecht bij een artikel van de Oekraïense website Graty.

In dat artikel zien we hetzelfde gebouw dat deels op seconde 8 van de Twittervideo te zien is.

We vertalen het artikel, en lezen dat de foto in de Oekraïense stad Boetsja is genomen. Waar in Boetsja is niet duidelijk. We nemen een screenshot van de foto in het Oekraïense artikel en geven die in op Google Lens. Zo komen we terecht op een artikel van de Argentijnse website Clarin. In het Spaanse bijschrift lezen we dat de foto werd genomen in de ‘calle Vokzalnaya’, die Boetsja met Irpin verbindt. De originele foto vinden we terug in de beeldbank van het fotoagentschap Getty Images . Uit de gegevens blijkt dat AFP-fotograaf Miguel Medina de foto op 3 juli in Boetsja nam.

We kunnen dus met zekerheid zeggen dat de beelden gemaakt werden in Boetsja, waar het Russische leger in maart een slachtpartij aanrichtte. De eerste beelden van de vernielingen kwamen op 1 april bovendrijven en gingen al snel de wereld rond. Algauw ontkende het Russische regime zijn betrokkenheid bij het drama. Ook andere socialemediagebruikers beweerden massaal dat de beelden in scène waren gezet.  Knack voerde ook enkel factchecks uit over die beweringen.

Waar komt de video vandaan? 

We gaan verder met onze beeldanalyse, en laden nog enkele screenshots op bij Google Lens. Zo komen we terecht bij een YouTube-video van de Japanse krant Mainichi Shimbun. De video werd op 5 april 2022 opgeladen, de dag waarop Zelensky Boetsja bezocht.

Bepaalde shots van de Twittervideo komen overeen met de Japanse video: 

Zo zien we op seconde 6 van de Twittervideo Zelensky wandelen terwijl hij met zijn linkerhand over zijn rechterpols wrijft. Hetzelfde beeld zien we terug op seconde 23 in de Japanse video.

In de achtste en negende seconden van de Twittervideo zien we het kapotgeschoten flatgebouw en een groen huis. Dat beeld komt op seconde 55 in de Japanse video voor.

Andere shots uit de video vinden we via een omgekeerde zoekopdracht met Google Lens terug in een video van het Amerikaanse interviewprogramma 60 minutes (CBS). Zo zien we op seconde 12 van de Twittervideo Zelensky voor zich uitstaren, met zijn handen in zijn zakken. Dat beeld komt terug op seconde 55 in de 60 minutes-video.

Volgens het bijschrift van de video, dat we vertalen met Google Translate, zijn de beelden afkomstig van persagentschap Reuters.

De Oekraîense presdient bezocht de stad op 4 april, lezen we de website van France24 en in een artikel van de Amerikaanse nieuwszender CNN.