Factcheck: nee, deze tweets zijn niet van protesterende Russische journaliste

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 14 maart heeft de Russische journaliste Marina Ovsyannikova tijdens een live nieuwsuitzending op een Russische staatszender geprotesteerd tegen de oorlog in Oekraïne. Komen tweets waarin zij de Russische bevolking zou oproepen tot protest van haarzelf? Nee, de tweets zijn afkomstig van een vals profiel.

Een live nieuwsuitzending van de Russische staatszender Pervyj Kanal werd maandagavond verstoord door een protest van de Russische Marina Ovsyannikova. De vrouw, journaliste bij de zender, viel een live nieuwsuitzending binnen met een poster met daarop in het Russische en het Engels de boodschap: ‘Geen Oorlog. Stop de oorlog. Geloof de propaganda niet. Ze liegen tegen jullie.’ Enkele seconden na Ovsyannikova’s tussenkomst schakelde de zender over naar een ander beeld. Een video van haar actie kun je hier bekijken.

De video ging meteen de wereld rond. Veel internetgebruikers en officiële instanties loofden de moed van de vrouw. Ze werd na het incident ter ondervraging opgepakt.

Voor het voorval nam Ovsyannikova een video op waarin ze verklaarde spijt te hebben meegewerkt aan de verspreiding van staatspropaganda. Onder meer de Russische mensenrechtenorganisatie OVD-info, die steun verleent aan politieke arrestanten, deelde de video op haar Twitter– en Facebookaccount (hier gearchiveerd).

Vals Twitteraccount

Op 15 maart om 10:13, ruim twaalf uur na het incident, postte een profiel onder de naam van Ovsyannikova (@MarinaOvsy) verschillende tweets, gespreid over enkele uren. In de tweets verklaart ze onder huisarrest te staan, roept ze de Russische bevolking op om op straat te komen en vraagt ze om steun. ‘Ik heb geen spijt van wat ik heb gedaan. Wat de gevolgen ook mogen zijn, ik zal ze als een ereteken dragen.’ (hier gearchiveerd)

De tweets worden duizenden keren geliket en gedeeld. Ook op Facebook circuleren de tweets op profielen wereldwijd (hier, hier en hier gearchiveerd).

Gaat het hier om haar echte Twitteraccount? Enkele elementen doen alarmbellen afgaan.

1) Aanmaakdatum en eerste tweets

De account werd pas in maart 2022 aangemaakt.

De foto bij de Twitteraccount blijkt afkomstig te zijn van Ovsyannikova’s Facebookprofiel, waar ze de foto op 13 maart postte. Op de foto draagt Ovsyannikova dezelfde ketting, outfit en oorbellen als in de video waarin ze haar verklaring over het incident aflegt.

Als we kijken naar de oudste versie van het profiel (gearchiveerd op 15 maart), zien we dat de eerste tweet van het profiel van 9 maart dateert. De eerste tweets verwijzen onder meer naar het hackerscollectief Anonymous en zijn kritisch voor de Russische oorlog in Oekraïne.

2) Veranderende gebruikersnamen

Tijdens de voormiddag van 15 maart veranderde de gebruikersnaam van de account verschillende malen, zoals naar @MarinaOvsvvy_. (zie rood kader) en @MarinaOvsyy.

Uiteindelijk werden alle profielen verwijderd of gedeactiveerd.

Enkele van die profielen zijn ondertussen opnieuw online (hier en hier).

Uit een gearchiveerde versie van een Twitterconversatie die op 14 maart plaatsvond, zien we dat het profiel tot voor kort de gebruikersnaam @juanarrendondo_ gebruikte (zie rood kader). Die naam, hoewel niet helemaal juist geschreven, verwijst naar de Amerikaanse fotojournalist Juan Arredondo die op 13 maart gewond raakte tijdens een vuurgevecht in de Oekraïense stad Irpin. Zijn collega Brent Renaud kwam daarbij om het leven.

3) Geen referentie

Op haar Facebookprofiel verwijst Ovsyannikova naar haar Instagramaccount (hier en hier gearchiveerd), maar een verwijzing naar haar Twitteraccount vinden we niet terug.

4) Beweringen niet bevestigd

Vooralsnog is er nog geen officiële bevestiging dat Ovsyannikova is vrijgelaten of zich onder huisarrest bevindt, zoals ze in een van de tweets beweert. Pavel Chikov, hoofd van mensenrechtenorganisatie Agora, postte dinsdagochtend op Telegram en Twitter dat Ovsyannikova sinds haar arrestatie niet meer werd gezien. Op 15 maart om drie uur postte Kevin Rothrock, journalist bij de Russischtalige onderzoekssite Medusa, een foto van Ovsyannikova met de Wit-Russische mensenrechtenadvocaat Anton Gashinsky. ‘En hier is ze in de rechtszaal!’ klinkt het in de tweet. Ovsyannikova zou volgens het Russische medium Baza tot tien dagen cel riskeren voor ‘onrechtmatige publieke demonstratie’. Bij het verlaten van de rechtszaal verklaarde Ovsyannikova dat ze ruim 14 uur werd verhoord en geen beroep op rechtsbijstand kon doen.

Bovenstaande elementen wijzen erop dat het om een vals profiel gaat. Ook de Britse openbare omroep BBC kwam intussen tot dat besluit.