Factcheck: Nee, deze foto’s bewijzen niet dat er chemicaliën worden gesproeid

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In de Facebookgroep ‘De waarheid voorbij het nieuws’ post iemand foto’s van de lucht boven Hasselt. Die zouden aantonen dat er ‘chemicaliën boven ons hoofd worden gesproeid’. Wetenschappelijke instanties in ons land hebben hiervoor geen enkel bewijs.

Op 31 mei post een vrouw luchtfoto’s in de Facebookgroep ‘De waarheid voorbij het nieuws’. Haar commentaar bij de foto’s van langgerekte wolken is ‘vollen bak chemicaliën boven ons hoofd aan het sproeien’. De post wordt 66 keer gedeeld en bereikt zo 20.000 mensen.

Lees telkens verder onder de afbeeldingen

Het bericht bij de foto bevat het woord ‘chemtrails’ en ook in de reacties onder de luchtbeelden komt dat woord telkens terug. Chemtrail is een samentrekking van de Engelse woorden chemical (chemisch) en trail (spoor). De sporen die vliegtuigen achterlaten in de lucht zouden chemicaliën bevatten en het bewijs vormen van een groot geheim spuitprogramma of zelfs chemische oorlogsvoering. Internationaal spreken wetenschappers gespecialiseerd in de atmosfeer dit tegen.

Als er vanuit vliegtuigen boven Hasselt effectief chemicaliën zouden gespoten zijn, zouden we dat merken?

We doen navraag bij de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), die dagelijks de luchtkwaliteit meet. ‘Als er al stoffen op kilometershoge afstand zouden worden verspreid, dan zouden die volledig verdund zijn tegen dat ze op aarde vallen’, zegt woordvoerder Katrien Smet. ‘Bovendien vallen stoffen nooit recht naar beneden. Als er boven Hasselt stoffen zouden verspreid worden, dan komen die honderden kilometers verder naar beneden.’

‘Wij meten de zware metalen in zwevend en neervallend stof. In de loop der jaren zijn ons daarbij geen merkwaardige of onverklaarbare concentraties of evoluties opgevallen. De VMM heeft in het verleden al verschillende malen vragen over chemtrails gekregen, maar we hebben geen aanwijzingen die het bestaan van dit fenomeen ondersteunen.’

Condenssporen

Wat zien we dan wel op de foto’s? We laten de foto’s uit Hasselt bekijken door Luc Debontridder. Hij is wetenschapper op de klimatologische dienst van het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI). ‘Op de vier foto’s zien we geen chemtrails, maar contrails (een samentrekking van condensation en trail, red.). In het Nederlands spreken we van condensatiesporen.’

‘Een condensatiespoor is de zichtbare uitlaat van vliegtuigmotoren. Zo’n spoor bestaat uit veel kleine deeltjes die we condensatiekernen noemen. Die condensatiekernen ontstaan door het grote temperatuurverschil tussen de waterdamp die uit het vliegtuig komt en de lucht. De waterdamp is vrij heet terwijl de luchttemperatuur op tien kilometer hoogte varieert tussen de -45°C en -56°C. De warme gassen condenseren daardoor en worden op die manier bij helder weer zichtbaar.’

‘Condensatiesporen bestaan net als gewone wolken uit waterdamp. Ze bevatten absoluut geen chemicaliën’, zegt Debontridder.

Op de vier foto’s verschilt de breedte van de condensatiesporen. De verklaring daarvoor is de wind. ‘Als zo’n vliegtuig net is gepasseerd, is er een smalle streep zichtbaar, maar door de wind kan die snel uit elkaar waaien. Op die hoogte is vooral de straalstroom daarvoor verantwoordelijk. Als die snelle wind ontbreekt, dan kunnen condensatiesporen lang blijven hangen.’

De foto’s zijn wellicht genomen eind mei, dat blijkt uit de uploaddatum op Facebook. Toen bleven de condensatiesporen lang zichtbaar. ‘In de maand mei was het vrij kalm weer, want er bevond zich boven ons land het centrum van een hogedrukgebied. Er was weinig wind, zowel aan het aardoppervlak als op grote hoogte.’

Contrails zijn speciale wolken omdat ze zich erg hoog bevinden in vergelijking met de meeste wolken die we in België zien. ‘De meeste wolken bij ons zijn lage of middelhoge wolken. De basis van die wolken bevindt zich op een hoogte van enkele honderden meters tot maximaal zes kilometer.’

‘Op de hoogte van de condensatiesporen zijn er alleen cumulonimbuswolken, die ontstaan bij onweer, en cirruswolken. Op de eerste foto uit Hasselt zien we naast het condensatiespoor verschillende van die cirruswolken. Die zijn een teken van goed weer.’

Net als bij de VMM is het ook bij het KMI niet de eerste vraag die ze krijgen over chemtrails. ‘In België is een groep actief die condensatiesporen en cirruswolken linkt aan chemische oorlogsvoering’, zegt Debontridder. ‘Dat is wetenschappelijk totaal uit de lucht gegrepen.’

De geruchten over chemtrails doen al langer de ronde in ons land. In 2008 stelde Joke Schauvliege (CD&V), voormalig minister van Leefmilieu en destijds parlementslid, een parlementaire vraag over chemtrails aan toenmalig minister van Leefmilieu Hilde Crevits (CD&V). Het antwoord van de minister was toen: ‘Vliegtuigstrepen worden gevormd door uitstoot van waterdamp door vliegverkeer.’

In 2020 reageren Vlamingen en Nederlanders op Facebook onder de vier Limburgse foto’s met andere foto’s en filmpjes van dergelijke wolken boven België en Nederland.

Een van die foto’s toont een patroon van verschillende condensatiesporen en cirruswolken door elkaar. Een soortgelijke foto wordt gebruikt in de wetenschappelijk onderbouwde International Cloud Atlas. Die tool helpt je om zelf wolken te identificeren en categoriseren.

De Internationale Wolkenatlas geeft nog een andere naam aan de condensatiesporen: cirrus homogenitus. ‘Homogenitus’ wijst erop dat ze ontstaan zijn door toedoen van mensen. Meer bepaald door de uitlaat van vliegtuigen. Een ander voorbeeld van een homogenetische wolk is de waterdamp boven koeltorens bij kerncentrales.