Factcheck: nee, deze foto toont geen Russische generaal-majoor

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Eind vorige maand brachten verschillende Britse tabloids het verhaal van de Russische generaal-majoor Pavel. De man zou door Poetin uit zijn pensioen zijn teruggeroepen om te vechten in Oekraïne. De stukken werden steevast geïllustreerd met een foto van een zwaarlijvige Russische militair. Maar de man op de foto is niet generaal-majoor Pavel, blijkt uit onderzoek van Knack en VRT. De man op de foto blijkt een voormalige Russische grenswacht te zijn.

Op 25 juni publiceert de Britse tabloid The Daily Star een verhaal over een obese Russische Generaal Pavel, die uit zijn pensioen zou zijn teruggeroepen, om te gaan strijden in Oekraïne. 

‘Obese Russische generaal, 67, opgeroepen om te vechten in Oekraïne, terwijl Poetin het onderste uit de kan haalt,’ leest de titel. Het artikel gaat gepaard met een foto van een corpulente man in een militair kostuum.

In het artikel laat The Daily Star ook een bron bij de inlichtingendienst aan het woord, die zegt dat Poetin zware verliezen leed en een tekort heeft aan commandanten. ‘Daarom stuurt hij nu tweederangsofficiers naar het front,’ aldus de bron. ‘Poetin is als een maffiabaas die niemand kan weigeren te gehoorzamen,’ lezen we nog. 

De dag erop, op 26 juni, nemen andere Britse tabloids, zoals The Mirror, The Sun, Express en The Daily Mail het artikel en de foto over. De oud-generaal-majoor zou onder meer ‘gevochten hebben in de Afghaanse Oorlog’, wonen in een buitenwijk van Moskou, en dagelijks vijf maaltijden per dag verorberen en een liter wodka achterover slaan. De Russische president Poetin zou de man uit zijn pensioen hebben teruggeroepen, ‘omdat hij een zwaar tekort aan commandanten heeft opgelopen.’ In eigen land neemt Het Laatste Nieuws het stuk over.

Klopt de bewering en zien we op de foto inderdaad de Russische generaal-majoor Pavel? 

Als we de naam van generaal-majoor Pavel googelen, geeft dat geen resultaten. We nemen een screenshot van de foto en voeren die in op Google Afbeeldingen en Tineye. Die laatste zoekmachine gaat op zoek naar de eerste onlinepost van de foto. Uit de resultaten blijkt dat de foto voor het eerst op 5 juni op Twitter werd gepost, door een Oekraïense Twittergebruiker (hier gearchiveerd). 

Twee dagen duikt de foto ook op Reddit op, waar mensen elkaar uitdagen om grappige photoshops te maken van de foto (hier gearchiveerd). De foto circuleerde dus al langer online voor de Britse tabloids er mee op de proppen kwamen.

Met de gezichtsherkenningstool Pimeyes voeren we een omgekeerde zoekopdracht uit op het gezicht van de militair. Dat levert geen resultaten op. Omgekeerde zoekopdrachten met de gezichten van de twee heren links van de soldaat wel. De man die uiterst links staat identificeren we als Dmitry Litvinov. De man in kostuum en met smartphone in de hand is Alexander Bondarenko. Beide zijn mandatarissen in het district Yelansky, in de regio Wolgograd. De grootste stad in het district is Elan. We vermoeden dat de viering in dat stadje plaats vond.

De foto lijkt in een park te zijn genomen, dus surfen we naar Google Maps en klikken ‘Elan Central Park’ aan. Streetview van de locatie is niet beschikbaar, maar er zijn wel foto’s van de plek. 

Tussen de foto’s vinden we het monument terug die in de achtergrond van de Twitterfoto te zien is (groen kader). Ook de herdenkingsmuur komt overeen met het muurtje dat in de foto te zien is (geel kader).

Ook de tegels in het park komen overeen met de tegels in de Twitterfoto (gele kaders).

We weten dus waar de foto genomen werd. Wat was de gelegenheid voor de foto? 

Een ander element in de Googlefoto is de roodgroene pilaar (rood kader). Zo’n pilaar is een Russische grenspost. Op Reddit werd gesuggereerd dat de man eigenlijk een grenswacht is, afgaande op zijn kostuum.
Als we ‘Russia Border Guard’ googelen, komen we te weten dat in Rusland en andere voormalige Sovjetrepublieken zoals Wit-Rusland en Tadzjikistan Dag van de Grenswacht wordt gevierd. Op die dag worden alle (voormalige) Russische grenswachten in de bloemetjes gezet. Die feestdag vindt plaats op 28 mei, een week voor de foto voor het eerst op Twitter werd gepubliceerd.

We surfen naar de Russische zoekmachine Yandex en voeren Dag van de Grenswacht (Russisch: День пограничника), gecombineerd met de naam Elan (Russisch: Елань) in, en komen zo terecht op een artikel van de lokale nieuwswebsite Elanskie Vesti (hier gearchiveerd). Daarin lezen we dat er op 27 mei, ‘aan de vooravond van de Dag van de Grenswacht, een plechtige bijeenkomst plaatsvond  in het Centraal Cultuur- en Vrijetijdspark in Elan, vlakbij de symbolische roodgroene grenspilaar en de herdenkingsplaat voor de soldaten-grenswachten.’ De foto werd dus genomen een week voor die online begon te circuleren. In het artikel vinden we verschillende foto’s van de zwaarlijvige soldaat tijdens de viering terug. 

We vinden ook de originele versie van de virale foto terug. Die blijkt voor een groot deel geknipt te zijn. 

Ook in een lokaal Telegramkanaal vinden we foto’s terug van de corpulente soldaat (hier gearchiveerd). 

De naam van de man wordt echter nergens vermeld. Als we per mail en per telefoon contact opnemen met de website, krijgen we geen gehoor. 

Als we nogmaals ‘Dag van de Grenswacht Elan’ ingeven op Yandex, komen we terecht op een groep op de Russische socialemediasite Odnoklassniki, afkorting ok.ru. Vermoedelijk gaat het om een groep van grensbewakers. Dat leiden we af uit de groepsnaam, die Google Translate vertaalt als ‘Grenzen van het district Elan in de regio Volgograd’.

We overlopen de foto’s en zien de militair verschillende keren opduiken. 

Ivan Ivanovitsj Turchin

Door het overlopen van de foto’s, komen we uiteindelijk terecht op het OK-profiel van ene Турчин Иван Иваныч, te vertalen als Ivan Ivanovitsj Turchin, die de militair van de foto blijkt te zijn. De man is dus helemaal niet ‘generaal-majoor Pavel’, zoals de Britse tabloids schreven.  

Daarnaast woont de man volgens zijn profiel in Jizzax (Russisch: Джизак), een stad in Oezbekistan, en niet in ‘een voorstad van Moskou’. Hij zou 58 jaar oud zijn, en geen 67. Uit foto’s en commentaren op zijn profiel kunnen we afleiden dat de man weliswaar afkomstig is uit Elan en een militaire carrière heeft uitgebouwd, en in 2011 op pensioen ging. 

Hij was ook aanwezig op vorige vieringen van de Dag van de Grenswacht. Ivanovitsj was recentelijk nog actief op zijn OK-profiel, wat doet vermoeden dat hij helemaal niet naar Oekraïne is afgezakt om er te gaan vechten.