Factcheck: nee, deze foto toont geen Oekraïens kind op zoek naar zijn moeder

Op sociale media circuleert een foto van een jongetje uit de Oekraïense separatistische regio Donetsk. Volgens socialemediagebruikers is het jongetje op zoek naar zijn dode moeder. Dat klopt niet. De foto is een beeld uit een Russische muziekvideo, die in 2015 werd opgenomen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 6 mei tweet een Nederlandstalige Twittergebruiker een foto van een jongetje, bedekt met roet. In het bijschrift (hier gearchiveerd) schrijft de twitteraar: ‘Foto uit de Donbas… Waarom reageert er niemand uit het Westen op deze foto? Van een jongetje uit Donetsk? Een jongetje dat op zoek is naar zijn dode moeder in de ruïnes na weer de zoveelste beschieting van de fascistische zwijnen uit Kiev? Gesteund door de EU? Door de VS? Door de Navo?’

De foto circuleerde ook al in februari en maart 2022, net na de Russische inval in Oekraïne op Twitter en circuleert ook nu nog op Facebook (hier en hier gearchiveerd).

Zien we hier echt een foto van een kind op zoek naar zijn dode moeder?

We laden de foto op bij Tineye, een zoekmachine die op zoek gaat naar de eerste geposte versie van de foto. Zo zien we dat de foto al minstens sinds september 2015 online circuleert. We vinden ook een Facebookpost uit 2015 terug.

Als we de afbeelding opladen bij Google Lens, komen we terecht op een factcheck van de Indiase nieuwssite India Today en de Oekraïense factcheckers van StopFake. Beide factchecks werden in 2015 gepubliceerd. Zij achterhaalden dat de foto eigenlijk een screenshot is uit een Russische muziekvideo, met de titel ‘Engel, een lied over de kinderen van Donbas’. De video werd op 16 augustus 2015 op YouTube geplaatst. In de video maken verschillende kinderen hun opwachting. Op seconde 51 zien we het kindje van de foto verschijnen.

StopFake vond ook een andere video op YouTube, waarin de kinderen te zien zijn samen met hun ouders. In de beschrijving van de video lezen we dat de kinderen in de video broers en zussen zijn en samen met hun moeder in een schuilkelder in Donetsk wonen. We lezen ook dat de video in het dorp Nikishyne opgenomen is, in Donetsk Oblast.

Nikishyne werd tussen augustus 2014 en februari 2015 quasi volledig verwoest tijdens gevechten tussen het Oekraïense leger en Oekraïense separatisten. Het dorp bevond zich dus weldegelijk in oorlogsgebied. Bijna alle inwoners van het dorp vluchtten. Dat lezen we op de website van het Internationale Comité van het Rode Kruis, dat de bevolking van bouwmaterialen, voedsel en andere basisbenodigdheden voorzag, en de website van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch.

In de factcheck van StopFake is er ook een screenshot opgenomen van een ondertussen verwijderde Facebookpost van ene Dan Levy. Hij filmde en bewerkte de video. In dat bericht lezen we onder meer dat de regisseur merkte dat een screenshot uit de video op de Russische socialemediasite VKontakte begon te circuleren, met de bewering dat het kindje op de foto tussen de ruïnes van door Oekraïne platgeschoten huizen loopt. Levy antwoordde op de posts dat het gaat om stills uit een videoclip en dat de beschrijving niet klopte, waarna de man uit de VKontakte-groep verwijderd werd. Levi schrijft ook dat de kinderen in de video ‘broer en zus zijn van elkaar (…) Hun ouders leven, het is niet nodig om hen te adopteren.’