Factcheck: Nee, deze complottheorie over corona klopt niet

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op mobiele testcentra voor covid-19 zou Anubis staan afgebeeld, de Egyptische god van de dood. Het bedrijf dat de tests afneemt zou Ipsos Mori heten, wat in het Latijn ‘Zij gaan dood’ betekent. Die complottheorie klopt niet.

Een Vlaamse vrouw plaatst op 25 juli een bericht op Facebook dat stelt dat ‘het virus gepland is’ en dat ‘200 landen alles hebben klaar staan om de mensen te controleren, op te sluiten en te vaccineren’. ‘Wie het vaccin neemt gaat dood!’ waarschuwt ze. Als bewijs daarvoor plaatst ze een beeldcollage. Het bericht wordt meer dan 19.000 keer bekeken.

De vrouw benoemt twee elementen uit de beeldmontage: het logo op het vervoermiddel en het bedrijf Ipsos Mori. We onderzoeken beide elementen.

Het bericht claimt dat het logo dat we zien op een mobiele testfaciliteit een afbeelding is van Anubis, de Egyptische god* van de dood. Door de afbeelding te uploaden komen we uit bij een factcheck van de Amerikaanse site Factcheck.org.

Zij vonden soortgelijke beeldmontages in QAnon-Facebookgroepen. QAnon is, volgens de BBC, een wijdverspreide complottheorie die stelt dat Donald Trump een geheime oorlog voert tegen duivelaanbiddende pedofiele elite in de overheid, zakenwereld en media.

De grootste foto van de montage vinden we terug op de site testingtruck.com.

Het bedrijf achter die site verhuurt trucks die omgebouwd zijn tot mobiele testcentra voor covid-19. Je kunt het vergelijken met het ‘testdorp‘ dat in Antwerpen komt. De lokale krant Miami Herald berichtte over hoe de truck op de afbeelding wordt ingezet in Miami Beach. De trucks werden ontwikkeld door het bedrijf Aardvark Mobile Tours.

https://twitter.com/aardvarkel/status/1281770925680209920AardvarkMobileTourshttps://twitter.com/aardvarkel

Our new division, Aardvark Mobile Health’s Mobile Covid-19 Testing Truck is now available to governmental agencies and large corporations. #CovidTesting pic.twitter.com/1jEE2H8bpY

— AardvarkMobileTours (@aardvarkel) July 11, 2020

Factcheck.org nam contact op met woordvoerder Carolyn Lang van Aardvark Mobile Tours: ‘Ons logo werd gecreëerd in 2007 en bestaat uit het hoofd van een aardvarken, dat is wat je ziet op de trucks.’

Een aardvarken is een zoogdier dat voorkomt in Afrika, ten zuiden van de Sahara. Zijn naam is afkomstig uit het Zuid-Afrikaans. De Egyptische god Anubis, beschermer van de graven, werd vaak afgebeeld als jakhals.

Ipsos Mori = ‘zij gaan dood’?

Onze casus verschilt van de collages die Factcheck.org onderzocht: er is een hoofding met een logo en de tekst ‘Ipsos MORI’, dat zou Latijn zijn voor ‘Zij gaan dood’. Wanneer we ‘Ipsos Mori’ googelen komen we uit op de site van het Britse bedrijf Ipsos Mori. Op de mobiele versie van die site komt de hoofding overeen met de hoofding boven onze collage.

U ziet links de collage die we onderzoeken en rechts de mobiele site van Ipsos Mori. De zwarte kaders voegden we zelf toe.

Een link tussen het Britse Ipsos Mori en de Amerikaanse testtrucks van Aardvark Mobile Tours vinden we niet. Het meest waarschijnlijke scenario is dus dat de fotocollage werd geplakt op een screenshot van de site van Ipsos Mori.

Op de site van Ipsos Mori is meteen duidelijk dat zij, zoals veel bedrijven vandaag, wel iets te maken hebben met covid-19. Ipsos Mori is een Brits onderzoeksbureau. Het rapporteert onder meer over enquêtes in verband met het coronavirus. Maar er is meer.

Een andere post op Facebook gebruikt de collage die we onderzoeken, in combinatie met een foto van een testkit die afkomstig lijkt van Ipsos Mori.

Die foto van de testkit vinden we terug op Alamy.com, een site met stockfoto’s. Op zo’n site kunnen ook amateurfotografen foto’s opladen, dus we verifiëren of het hier echt over de foto van een testkit gaat.

We onderzoeken de twee elementen die we op de foto hierboven aanduiden met rode pijlen. Kelly Beaver blijkt daadwerkelijk de Managing Director Public Affairs bij Ipsos Mori te zijn. De YouTube-link brengt ons bij een instructiefilmpje om een covid-19-zelftest uit te voeren.

Wat heeft het onderzoeksbureau Ipsos Mori te maken met testkits voor het coronavirus? In het Verenigd Koninkrijk biedt de National Health Service zelftests aan. Bij die tests zit ook een code die je kunt invullen om een vragenlijst te krijgen. Die enquête wordt verwerkt door Ipsos Mori.

Je kunt zo’n test zelf bestellen als je symptomen hebt, maar er worden ook tests gestuurd naar willekeurige Britten om de verspreiding van het virus in het Verenigd Koninkrijk te monitoren. Die testresultaten worden geanonimiseerd doorgegeven aan Ipsos Mori. Zij kunnen die dan, via de code, linken aan de resultaten van hun enquête.

Dan rest nog de vraag: wat betekent Ipsos Mori? Volgens Google Translate is de vertaling uit het Latijn inderdaad ‘Zij gaan dood’.

Maar dat klopt niet volgens Xander Feys, docent Latijn aan de KU Leuven: ‘Ipsos Mori is slecht Latijn en slaat op niets. Een correcte vertaling is dan ook uitgesloten. Het is alvast geen zin op zich. Als we er per se iets in willen lezen dan is mijn beste gok een infinitiefzin “Dat zij sterven”, maar zoiets zou je in het Latijn nooit apart tegenkomen.’

‘De vertaling “Zij gaan dood” is sowieso foutief. Het lijkt mij niets meer te zijn dan een ongelukkige samenvoeging van twee bedrijfsnamen, waarvan beide toevallig een Latijnse “pendant” hebben.’

Dat blijkt te kloppen. Ipsos Mori ontstond door een fusie in 2005: de Britse politieke opiniepeiler Mori werd toen opgekocht door zijn Franse concurrent Ipsos.

*De tekst werd aangepast op 1 augustus om 8:17: eerst stond er verkeerdelijk dat Anubis een godin is, dat moest god zijn.