Factcheck: nee, deze cijfers over de menselijke impact op de klimaatopwarming kloppen niet

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Online circuleert een afbeelding die de invloed van de mens op de CO2-uitstoot en de klimaatopwarming miniem inschat. Dat klopt niet. Volgens academici is de menselijke CO2-uitstoot voor 80 procent verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde. 

Op 27 april post een Nederlandse man een afbeelding van een reeks opeenvolgende vragen over CO2 en de CO2-uitstoot op Twitter (hier gearchiveerd). Uit de antwoorden op de vragen moet blijken dat de menselijke CO2-uitstoot miniem is en dat de mens dus weinig verantwoordelijkheid draagt voor de klimaatopwarming. Zo zou volgens de afbeelding de mens maar verantwoordelijk zijn voor 0,0001036 procent van de CO2 in de lucht. ‘De klimaathoax in 1 plaatje,’ lezen we boven de afbeelding, die 1364 keer gedeeld wordt. 

De afbeelding wordt ook op Facebook gedeeld (hier en hier gearchiveerd).

We leggen de afbeelding voor aan professoren en klimaatexperten Detlef van Vuuren (Universiteit Utrecht en Nederlands planbureau voor leefomgeving) en Philippe Huybrechts (Vrije Universiteit Brussel). Het grootste deel van de cijfers die worden opgevoerd in de afbeelding kloppen, maar ze hebben weinig tot niets te maken met de klimaatopwarming, zo blijkt.

Huybrechts: ‘Het klopt dat er 0,04 procent CO2 in de lucht zit en dat het overgrote deel van de CO2 door de natuur zelf wordt geproduceerd. Planten, dieren, en andere levende organismen wisselen CO2 uit met de atmosfeer. Overdag nemen planten CO2 op (fotosynthese) en produceren ze zuurstof, ‘s nachts gebeurt het omgekeerde. Dan komt er opnieuw CO2 vrij.’ Dat proces heet respiratie. ‘Maar dat doet niet terzake in de discussie over de klimaatopwarming,’ zegt Huybrechts, ‘aangezien het hier gaat om een gesloten cyclus, waarbij geen extra CO2 wordt gecreëerd. 55 procent van de CO2 in de lucht komt van de biosfeer op het land, 41 procent komt uit de oceaan. Die natuurlijke stromingen verdwijnen ook weer terug uit de atmosfeer want die worden bekeken over een jaar ook weer opgenomen door de planten en de oceanen.’

‘Bijvoorbeeld, de koolstof die in plantaardig voedsel zit, is daarin terechtgekomen door opname van CO2 uit de lucht door fotosynthese, wordt door de spijsvertering terug uitgestoten in de atmosfeer als CO2, en draagt dus niet bij tot de klimaatopwarming.’ 

Dat zegt ook professor Detlef van Vuuren (Technische Universiteit Delft): ‘Er zijn natuurlijke koolstofkringlopen, maar die zijn in evenwicht. De biosfeer neemt CO2 op en stoot die uit, de oceaan neemt CO2 op en stoot die uit. Alles is in evenwicht.’

Op de afbeelding lezen we ook dat het aandeel CO2 in de broeikasgassen 7 procent zou bedragen. Dat percentage ligt nog lager, aldus Huybrechts. ’In volume gemeten bestaat 95 procent van de broeikasgassen uit waterdamp en 3,6 procent uit CO2. Maar ook dit percentage doet niet terzake in de discussie over het broeikaseffect veroorzaakt door de mens.’ Waarom niet?’ ‘Menselijk handelen verandert het aandeel waterdamp in de atmosfeer niet. Waterdamp is namelijk een broeikasgas dat door de natuur in de atmosfeer wordt gebracht. Daar heeft de mens geen invloed op. De stijgende concentratie CO2 is wél door de mens veroorzaakt. Daarnaast is CO2 een veel sterker broeikasgas dan waterdamp en heeft het een sterker nefast effect op de klimaatopwarming. We moeten het effect van de broeikasgassen op de aarde ervan vergelijken, niet de concentraties op zich.’

Wat is de rol van de mens in de CO2-uitstoot? 

Volgens de afbeelding zou de mens slechts 3,7 procent van de CO2 produceren die de aarde in de atmosfeer brengt. ‘Dat klopt,’ zegt Huybrechts. ‘De mens produceert slechts 3,7 procent van de CO2 die in de atmosfeer komt. Maar dat ogenschijnlijk kleine percentage is genoeg om de natuurlijke CO2-balans te verstoren.’ 

Huybrechts legt uit: ‘De aarde heeft een natuurlijk broeikaseffect. Dat natuurlijke effect warmt de aarde ongeveer 33°C op, tegenover een aardse atmosfeer die geen broeikasgassen zou bevatten.’ Van Vuuren: ‘Samen draagt CO2 met andere broeikasgassen bij aan dat natuurlijke broeikaseffect. Dat zorgt voor een flinke opwarming, gelukkig, want anders is de aarde nauwelijks leefbaar.’

Van Vuuren: ‘De essentie is dat er natuurlijke koolstofkringlopen zijn, en dat die in principe in evenwicht zijn. De menselijke toevoeging van CO2 is evenwel voldoende om het systeem uit zijn lood te slaan. Er komt meer CO2 in de atmosfeer, en daardoor wordt het ook warmer. Vergelijk het met een weegschaal. Je kan aan beide kanten 100 kilo leggen. Dan is er sprake van evenwicht. Maar zodra je aan een kant 6 kilo bijlegt is het evenwicht verstoord en slaat de weegschaal door.’ De menselijke toevoeging van CO2 zorgt er dus voor dat de natuurlijke broeikaseffect uit evenwicht raakt, wat de opwarming veroorzaakt.

Huybrechts vult verder aan: ‘De menselijke CO2-uitstoot is netto verantwoordelijk voor 80 procent van de opwarming van de aarde. Die wordt voornamelijk veroorzaakt door het verbranden van fossiele brandstoffen en cementproductie (68% van die 80%) en ontbossing (32% van die 80%). Er zijn ook nog menselijke bijdragen van methaan, stikstofoxiden, chloorfluorkoolwaterstoffen (CFKs), en ozon.’

Verkeerde vermenigvuldiging

Huybrechts heeft nog een opmerking over de laatste vraag in de afbeelding, waarin alle percentages die in de eerdere antwoorden aan bod kwamen worden vermenigvuldigd. ‘De percentages die er worden vermenigvuldigd kloppen op zich, maar wijzen, zoals eerder gezegd, op verschillende aspecten van de CO2-cyclus. Zo slaat het eerste percentage (0,04 procent) op de concentratie CO2 in de hele atmosfeer, het tweede op het menselijk aandeel in de CO2-uitstoot (3,7 procent) en het derde op het volume-aandeel van CO2 (7 procent) ten opzichte van alle broeikasgassen. Die zomaar met elkaar vermenigvuldigen slaat wetenschappelijk nergens op.’