Factcheck: nee, deze ChatGPT-conversatie vormt geen bewijs voor het bestaan van chemtrails

Op sociale media circuleert een screenshot van een conversatie met de AI-chatbot ChatGPT. Volgens verspreiders zou de conversatie bewijs zijn voor het bestaan van chemtrails, de schadelijke witte sporen die vliegtuigen zouden achterlaten. Maar de antwoorden van ChatGPT slaan niet op chemtrails, maar een theoretische techniek om zonlicht terug te kaatsen die nog niet toegepast wordt.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op het socialemediaplatform X circuleert een screenshot van een conversatie op ChatGPT. Dat is een systeem dat met behulp van artificiële intelligentie (AI) teksten genereert en waaraan je vragen kunt stellen. ChatGPT put uit een groot corpus aan bronteksten om vervolgens een antwoord te formuleren.

‘Kun je me alsjeblieft vertellen welke chemicaliën in de lucht gesproeid worden tijdens geo-engineering?’, vroeg de gebruiker aan de chatbot. Geo-engineering is het ingrijpen van de mens in de natuur om bijvoorbeeld klimaatverandering tegen te gaan, volgens BBC News. ‘Aluminium, barium, zwavel‘,antwoordt ChatGPT. Dat zijn alle drie chemische elementen.

De antwoorden op die vraag en de volgende vragen zijn volgens de verspreiders van de post het bewijs voor het bestaan van chemtrails en de schadelijkheid ervan. Dat is de theorie die stelt dat de condenssporen die vliegtuigen achterlaten in de lucht gevaarlijke chemicaliën bevatten, vertelt weerman Frank Deboosere tijdens het programma Het uur van de waarheid op Radio 1.

‘ChatGPT weet exact wat ze sprayen met chemtrails in de lucht!’, kopt de alternatieve nieuwssite Frontnieuws in een artikel over het screenshot. Het artikel dat op de Nederlandstalige site verscheen, blijkt een vertaling te zijn van een artikel dat op een andere alternatieve nieuwssite werd gepubliceerd.

De originele post van het screenshot op X werd meer dan 1,6 miljoen keer bekeken. Bijna 10.000 mensen hebben het screenshot via die post gedeeld.

Maar vormt deze conversatie met ChatGPT het bewijs voor de schadelijke effecten van zogenaamde chemtrails’?

Een theoretische techniek

Een antwoord van ChatGPT is nooit sluitend bewijs voor een stelling. Een antwoord wordt namelijk enkel gegenereerd op basis van taalpatronen in plaats van op feiten en data. Welk antwoord je krijgt, heeft vooral te maken met hoe waarschijnlijk bepaalde woorden samen horen, dan of iets echt klopt. OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT, heeft onderaan de tool daarom deze boodschap geplaatst: ‘ChatGPT kan fouten maken. Controleer belangrijke info.’

We stellen dezelfde vragen als in het screenshot aan ChatGPT om de echtheid van dat screenshot te controleren. Ook in ons gesprek met de AI-bot geeft ChatGPT aan dat geo-engineering bepaalde chemicaliën kan gebruiken die een schadelijk effect kunnen hebben op de gezondheid.

De vragen in de originele conversatie met de chatbot specificeren niet over welke vorm van geo-engineering het gaat. Wanneer we ChatGPT daarnaar vragen, geeft die aan dat hij refereert aan stratosferische aerosol injectie (SAI). Dat is een methode waarbij kleine, reflecterende deeltjes worden gebruikt om zonlicht terug de ruimte in te kaatsen, lezen we in een literatuuroverzicht van ScienceDirect. Op de website van MIT Technology Review lezen we dat het momenteel om een theoretische methode gaat die nog niet wordt toegepast.

Wanneer we ChatGPT vragen of SAI hetzelfde is als chemtrails, antwoordt de chatbot dat het bestaan van chemtrails een complottheorie is. Dat beweringen over zogenaamde chemtrails deel uitmaken van een bredere complottheorie, wordt bevestigd door de factcheckers van Reuters. In een andere factcheck stelt de Amerikaanse nieuwssite USA Today dat er geen bewijs is voor het feit dat de witte strepen die vliegtuigen in de lucht achterlaten, chemische stoffen bevatten. Ook Knack publiceerde al verschillende factchecks (hier, hier en hier) over beweringen rond chemtrails.