Factcheck: nee, deze brief is geen bewijs dat er geen uitroeiing van Joden plaatsvond in Auschwitz

Online circuleert een brief van het internationale Rode Kruis, waarin zou staan dat er in Auschwitz geen vernietiging van Joden zou hebben plaatsgevonden. De brief is authentiek, maar nergens valt te lezen dat er geen vernietiging van Joden heeft plaatsgevonden in het kamp. Bovendien werd de persoon die het kamp bezocht enkel toegelaten tot het kantoor van de kampcommandant en heeft hij het volledige kamp niet bezocht. 

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 14 november 2024  post een Nederlandstalig Telegramkanaal een brief die afkomstig lijkt van het Internationale Rode Kruis. In de brief wordt verslag gedaan over een bezoek van een medewerker van het Rode Kruis aan Auschwitz.

‘Een zeer interessante set brieven, één van het Rode Kruis en de tweede foto is een vertaling van het origineel in het Duits? Hoeveel van de geschiedenis was een leugen?’, lezen we in het bijschrift.

De brief circuleert ook in andere contexten. Zo vinden we een post die het volgende schrijft bij de brief: ‘In 1944 zei het Rode Kruis dat er in Auschwitz “geen sprake was van uitroeiing”. Tegenwoordig claimen ze “geen wapens of gijzelaars in de ziekenhuizen in Gaza”…’.

In de brief lezen we onder meer het volgende: ‘Het is een feit dat een van onze afgevaardigden dit kamp heeft kunnen betreden. Hij benaderde de commandant om een regeling te treffen voor mogelijke hulpzendingen voor de burgergevangenen daar. Volgens zijn indruk was het kamp een soort “extensief concentratiekamp”, waar de gevangenen gedwongen werden verschillende soorten werk te verrichten, waaronder werk buiten het kamp. Onze afgevaardigde zei dat hij niet in staat was om te ontdekken of er installaties waren voor het uitroeien van burgergevangenen. Dit komt overeen met een ander rapport dat we ontvingen van andere bronnen, namelijk dat er de afgelopen maanden in Auschwitz geen verdere vernietigingen hebben plaatsgevonden. Dit is geen kamp dat enkel Joden vasthoudt.’

Is deze brief authentiek en vormt die bewijs dat er geen uitroeiing plaatsvond in Auschwitz?

Eerst en vooral staat er in de brief niet vermeld dat er geen sprake was van uitroeiing in de periode waarin de Rode Kruis-afgevaardigde een bezoek bracht aan Auschwitz. Wel geeft hij aan dat hij niet in staat was om bewijs te vinden. We nemen contact op met Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut. ‘Wat opvalt is de datum’, zegt Busch. ‘De brief werd in november 1944 geschreven. Dat is de periode waarin de vernietiging in Auschwitz grotendeels voorbij was. De grootste vernietigingsgolf vond in de vroege voorzomer van mei-juni 1944 plaats. Toen werden er 430.000 Hongaarse Joden naar Auschwitz gedeporteerd. 320.000 werden vergast. Die massamoord deinde uit tot in de nazomer. De laatste grootste acties vonden in oktober plaats. In november doofden ze uit.’

‘Je mag ook niet vergeten’, verduidelijkt Busch, ‘dat Auschwitz niet één kamp was, maar een verzameling van kampen, met 3 centrale en 40 bijkampen. Als de man enkel toegang had tot het hoofdkamp van Auschwitz kan hij onmogelijk een volledig beeld hebben gekregen.’

In een factcheck van de Australische factcheckorganisatie AAP lezen we dat de afgevaardigde in kwestie Maurice Rossel is. In Shoah, een documentaire over de Shoah of Holocaust gemaakt in 1979 door de Franse regisseur Claude Lanzmann, getuigt Rossel over zijn bezoek aan Auschwitz (1:16:59). Hij vertelt dat hij op zichzelf het kamp had betreden en dat het niet over een officiële inspectie ging, aangezien de organisatie geen wettelijke basis had om het kamp te betreden. Hij had geen toestemming (1:21:01). Vervolgens dronk Rossel koffie met de commandant waar hij de levering van goederen besprak. Even later zegt hij ook dat hij het kamp niet heeft gezien, maar enkel de barakken van veraf. Het bezoek duurde ruim een halfuur.

Na zijn bezoek schreef Rossel ook een rapport over zijn bezoek. Daarin stelt hij dat hij ‘van het kamp zelf enkel 6 tot 8 heel grote rode bakstenen barakken kon zien. ‘Deze gebouwen zien er nieuw uit, de ramen zijn met tralies uitgerust, het kamp is omsingeld door een betonnen plaatmuur, een zeer hoge muur, met daarbovenop prikkeldraad.’

AAP nam ook contact op met de historicus Sebastien Farré, die eerder schreef over het bezoek van Rossel aan Auschwitz. De historicus stelt eveneens dat het bezoek van Rossel beperkt was tot de ontmoeting met de kampofficier. Het kamp zelf heeft hij niet betreden. 

Manipulatie

Daarnaast is het algemeen bekend dat de nazi’s ook propaganda over de kampen verspreidden. Busch geeft het voorbeeld van Theresienstadt. Over dat concentratiekamp en getto werd in 1944 onder meer een gelijknamige propagandafilm gemaakt. 

Busch: ‘Vanaf december 1942 komen er berichten binnen dat de nazi’s bezig zijn met de industriële vernietiging van Joden en minderheden. Het Rode Kruis stelt hen dan ook de vraag of ze de kampen mogen bezoeken.’ De nazi’s speelden op die vraag in en organiseerden onder meer in Theresienstadt een officieel bezoek. Maurice Rossel kon Theresienstadt wel bezoeken in juni 1944. Hij kon het doorganskamp bezoeken onder escorte van SS-officieren, maar kon niet met de Joodse bevolking praten. ‘De nazi’s waren natuurlijk niet zo dom om ook de uitroeiingsinstallaties te tonen’, legt Busch uit.