Factcheck: nee, deze beelden tonen geen acteur van Hamas

Op sociale media circuleren video’s die bewijs moeten leveren van het bestaan van een ‘Hamasacteur’. Socialemediagebruikers beweren dat de video’s kort na elkaar zijn opgenomen en dezelfde man in beide video’s voorkomt. Dat klopt niet. Een van de video’s werd al in augustus online geplaatst. Bovendien verschillen de personen die op de video’s te zien zijn.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media circuleren beelden van een man die het afvuren van raketten vanuit Gaza viert en een man die in een ziekenhuisbed ligt. Volgens socialemediagebruikers zou het telkens om dezelfde man gaan. Ze stellen bovendien dat de beelden geënsceneerd zijn.

De claims circuleren zowel op X (hier, hier , hier en hier) als op Facebook. Ook Nederlandstalige socialemediagebruikers deelden foto’s en video’s van de twee mannen (hier, hier en hier). De post van één Nederlandstalige X-gebruiker werd door bijna 5300 mensen bekeken. 36 X-gebruikers kozen ervoor om die post te delen.

Anderen bestempelen de video’s dan weer als ongeloofwaardig aangezien de beelden kort na elkaar genomen zouden zijn. ‘Palestijnse blogger geneest “op wonderbaarlijke wijze” in één dag van bombardement door Israël’, schrijft een Engelstalige X-gebruiker, bijvoorbeeld. Maar liefst 1,8 miljoen mensen kregen zijn post te zien en meer dan 10.000 mensen kozen ervoor om die post te liken.

Fysieke- en propagandaoorlog

Begin oktober flakkerde het sluimerende conflict tussen Israël en Hamas met veel geweld opnieuw op. Op zaterdag 7 oktober pleegde de Palestijnse extremistische groepering Hamas een reeks aanslagen op Israëlische doelwitten. Ze overvielen onder meer een Israëlisch muziekfestival en enkele kibboetsen in de buurt van de Gazastrook. Tegelijkertijd vuurde Hamas vanuit de Gazastrook duizenden raketten af. Daarbij vielen volgens de Israëlische autoriteiten minstens 1400 doden. Een overzicht van de gebeurtenissen lezen we in een artikel van het persagentschap Reuters.

Israël reageert sinds zondag 8 oktober met dodelijke bombardementen op allerhande doelwitten in de Gazastrook. Daarbij vielen al snel duizenden doden. Sinds 27 oktober vindt er ook een grondoffensief van het Israëlische leger in de Gazastrook plaats. Volgens het ministerie van Volksgezondheid in Gaza vielen er ondertussen al meer dan 10.000 doden. 40 procent van die doden waren kinderen. Dat lezen we eveneens bij Reuters.

Sinds het conflict tussen Israël en Palestina terug opflakkerde, doen er verhalen de ronde over een mogelijke enscenering van foto’s of videobeelden voor propagandadoeleinden. Het idee dat er een Palestijnse propaganda-industrie bestaat, bestaat al veel langer en is bekend onder de term ‘Pallywood‘.

Factcheckers van Knack en Snopes checkten al soortgelijke claims. Zo toonde Knack al aan dat het lijk van een Palestijnse jongen geen pop is. Het Amerikaanse Snopes checkte de claim dat een filmcrew een aanval op Gaza zou ensceneren.

Wie is de man in de linkse video en wanneer werden die beelden genomen?

Uit een eerdere factcheck van het Amerikaanse Leadstories leren we dat de mannen die in de twee video’s in beeld komen, niet dezelfde persoon zijn. Bovendien klopt het niet dat de beelden kort na elkaar gemaakt werden.

Volgens Leadstories verscheen de claim samen met de video voor het eerst op 26 oktober. Ook na het ingeven van een screenshot van de video in zoekmachines Google Lens en Yandex, kwam geen oudere versie van de claim bovendrijven.

Leadstories ontdekte dat de twee video’s helemaal niet kort na elkaar waren opgenomen. Bovendien bevestigt het medium dat het om twee verschillende personen gaat. De linkse video zou opgenomen zijn in oktober in Gaza en de video op rechts in augustus, maanden voordat het conflict tussen Israël en Hamas weer bloedig tot uitbarsting kwam.

Leadstories herkende de man op links als Saleh Al Jafarawi, een Palestijnse influencer. Op zijn Instagrampagina vinden we inderdaad de originele video terug. Die werd gepost op 25 oktober 2023, drie dagen voordat de video voor het eerst samen met de andere video gedeeld werd door socialemediagebruikers. Dit Instagramprofiel van Al-Jafarawi is ondertussen wel al offline gehaald.

Rechtse video gefilmd op Westelijke Jordaanoever

De rechtse video werd volgens Leadstories voor de eerste keer gepost in augustus 2023 op TikTok, lang voordat het conflict tussen Israël en Hamas opnieuw uitbarstte. We zien op de video wel een stempel van een ander TikTokaccount staan. De video moet dus eerder ook al gepost zijn geweest. Wanneer we dat account opzoeken, blijkt het niet meer te bestaan.

Via informatie uit het bijschrift van de TikTokpost en een zoekopdracht in Google Lens komt Leadstories bij een artikel op de website van de International Solidarity Movement terecht. Dat artikel heeft als titel: ‘Palestijns kind verliest zijn been nadat Israëlische bezetter het Nur Shams-kamp binnenvalt.’ Uit de inleiding leren we dat de invasie van dat kamp op 24 juli 2023 plaatsvond en de persoon op de video Mohammed Zendiq heet.

Nur Shams is een dorp gelegen in de door Israël bezette gebieden op de Westelijke Jordaanoever. De beelden werden dus niet in Gaza opgenomen zoals sommige socialemediagebruikers beweren.

Ook in Knack verscheen er onlangs een artikel over de Palestijnse influencer Saleh Al-Jafarawi en zijn vermeende dubbelganger Mohammed Zendiq. Dat artikel onderzocht ook andere video’s van Jafarawi. Volgens Knack wordt hij onterecht door Israël beschuldigd zijn filmpjes in scène te zetten.